Na drugim wykładzie z cyklu "Czy mogła się uratować? Rzeczpospolita w XVIII wieku" prof. Wojciech Kriegseisen omówi sytuację nieuprzywilejowanych politycznie grup społecznych - mieszczan, chłopów i dysydentów.

Punktem wyjścia do rozważań na ten temat będą warunki ekonomiczne państwa polsko-litewskiego i demogra­ficzne skutki wojen drugiej połowy XVII i początku XVIII w. Chodzi zwłaszcza o wzrost obciążeń nieuprzywilejowanej części społeczeństwa oraz rosnący wśród szlachty poziom ksenofobii.

Asumpt do podjęcia prób reakcji na kryzys dawały ideologia "państwa dobrze rządzonego" (Polizeistaat) oraz wpływy wolffianizmu. Miasta stały się świadkami starań o aktywizację handlu i rzemiosła, wsie - czynszowania chłopów.

Reformy na gruncie prawnym starano się podjąć m.in. na sejmach 1717 i po 1736 r., a następnie w czasach stanisławowskich. Wśród wydarzeń z cza­sów panowania Stanisława Augusta szczególną uwagę należy poświęcić skutkom pierwszego rozbioru i próbom odbudowy potencjału państwa (projekty i tenden­cje w odniesieniu do chłopów, mieszczan, innowierców). Osobne miejsce zajmują Sejm Wielki i Konstytucja 3 maja (tworzenie nowego narodu). Powstanie kościusz­kowskie weryfikowało efekty tych reform, dostarczając przykładów obywatelskiej ak­tywności nieuprzywilejowanych.

Prof. dr hab. Wojciech Kriegseisen - dyrektor Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, kierownik Zakładu Studiów Nowożytnych IH PAN, w latach 2000-2010 redaktor naczelny "Kwartalnika Historycznego". Do jego głównych zainteresowań badawczych należą dzieje stosunków wyznaniowych od XVI do XVIII wieku oraz dzieje Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVIII wieku. Jego książki, to m.in. Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo - kościół między reformacją a oświece­niem (Rzesza Niemiecka, Niderlandy Północne, Rzeczpospolita polsko-litewska), War­szawa 2010; Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej (1696-1763). Sytuacja prawna, organizacja i stosunki międzywyznaniowe, Warszawa 1996; Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 roku). Geneza i kryzys władzy ustawodawczej, Warszawa 1995; Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991.

CYKL WYKŁADÓW "CZY MOGŁA SIĘ URATOWAĆ? RZECZPOSPOLITA W XVIII WIEKU"