Ordery państw bałtyckich z okresu międzywojnia, pochodzące ze zbiorów wybitnego litewskiego kolekcjonera Viliusa Kavaliauskasa, prezentowane są na wystawie w Podchorążówce.

Wystawa "Symbole wolności bałtyckiej" otwarta jest od 2 lutego do 15 sierpnia 2021 r.; od wtorku do czwartku w godz. 10.00-16.00, od piątku do niedzieli w godz. 10.00-18.00. Wstęp: 10 zł - bilet normalny, 5 zł - bilet ulgowy, 1 zł - dzieci od lat 7 i młodzież do 26. roku życia, w piątki - bezpłatnie. Ekspozycję zwiedzać można również w ramach jednego wspólnego biletu do wszystkich obiektów (40 zł - normalny, 20 zł - ulgowy, dzieci od lat 7 i młodzież do 26. roku życia - 1 zł).

Na wystawie przebywać może ograniczona liczba osób - maks. 5. Obowiązuje limit czas zwiedzania - 20 minut.

Historia orderów państw bałtyckich

Na wystawie, której celem jest przybliżenie historii państw nadbałtyckich oraz zacieśnienie współpracy między Polską, a tymi krajami, wyeksponowanych jest około trzysta odznaczeń z Litwy, Łotwy i Estonii, z lat 1918-1940.

Okres międzywojnia to niezwykle ciekawy wycinek historii orderów państw bałtyckich, czas tworzenia systemów orderowych, służących nie tylko do uhonorowania zasług, lecz także będących atrybutem niepodległości i jednym z elementów polityki państwa.

W 1918 r. Litwa, Łotwa, Estonia i Polska odzyskały niepodległość. Wkrótce każde z tych państw zbudowało własny system orderowy. Polska wprowadziła dwa ordery powstałe w okresie przedrozbiorowym: Order Orła Białego i Order Wojskowy Virtuti Militari, natomiast Litwa, Łotwa i Estonia utworzyły swój system całkowicie od nowa, w oparciu o doświadczenia i historię swoich narodów.

Pierwsze odznaczenia w państwach bałtyckich zostały nadane za zasługi w odzyskaniu suwerenności. Wśród odznaczonych byli także Polacy, którzy szczególnie zasłużyli się w walkach o niepodległość Łotwy. Kres niepodległości Polski, Litwy, Łotwy i Estonii przyniosło podpisanie 23 sierpnia 1939 r. paktu Ribbentrop-Mołotow. Pakt, na podstawie tajnego protokołu, podzielił Polskę między III Rzeszę i ZSRR, Litwę umiejscowił w obszarze wpływów Rzeszy, a Łotwę i Estonię w strefie sowieckiej.

Polska zajęta przez obu najeźdźców utraciła niepodległość, chociaż nie państwowość, rząd polski i wojsko istniały na emigracji i w okupowanym kraju. W 1940 r. los okupowanej II RP podzieliły republiki bałtyckie.

W czasie II wojny światowej rządy państw bałtyckich nadawały jeszcze odznaczenia za zasługi w walce z sowietami. Zakończenie wojny usankcjonowało włączenie tych krajów do Związku Radzieckiego i przyniosło kres ich systemom orderowym. Dopiero walka o niepodległość w latach 1990-1991 zmieniła mapę tej części Europy - ponownie pojawiły się na niej Litwa, Łotwa i Estonia. Powróciły ich systemy orderowe jako atrybut niepodległego państwa.

Jak podkreśla Vilius Kavaliauskas, litewskie ordery i medale, tak jak łotewskie czy estońskie, nie były wykonywane ze złota; o ich wartości nie stanowi więc materiał, z którego są wykonane. Odznaczenia te nadawane były znanym, zasłużonym czy też wykazującym się odwagą ludziom. Byli to twórcy państw bałtyckich z 1918 r., obrońcy suwerenności w wojnie niepodległościowej, budowniczowie potencjału gospodarczego, stróże pokoju w objętej wojną Europie.

WYWIAD Z VILIUSEM KAVALIAUSKASEM

Partnerzy: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ambasada Republiki Litewskiej w Polsce. Wystawę dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w ramach zadania "Przygotowanie wystawy prezentującej odznaczenia państw bałtyckich".