255. rocznica Sceny Narodowej

19 listopada 1765 r. to wyjątkowa data w historii Polski - powstanie Teatru Narodowego. Z inicjatywy Stanisława Augusta powołany został zawodowy zespół pod nazwą "Aktorowie Jego Królewskiej Mości Komediantów Polskich".

Pierwszą siedzibą teatru był wynajęty gmach Operalni, wybudowany za czasów Augusta III. Budynek znajdował się w rogu Ogrodu Saskiego, u zbiegu ulic Marszałkowskiej i Królewskiej. Na inaugurację Sceny Narodowej, która odbyła się 19 listopada 1765 r.,  wybrano komedię "Natręci" Józefa Bielawskiego, dla którego źródłem inspiracji był dramat "Les Fâcheux" Molière’a.

Warto podkreślić, że nie była to data przypadkowa, ponieważ w tym dniu obchodzono imieniny Elżbiety (imię to zapisywano wówczas w formie Izabella). W ten sposób chciano więc uhonorować trzy arystokratki, noszące to imię i pochodzące z rodziny królewskiej: Izabella z Poniatowskich Branicka, Izabella z Czartoryskich Lubomirska oraz Izabella z Flemmingów Czartoryska.

Teatr powołany przez Stanisława Augusta był subwencjonowany z jego szkatuły i dostępny dla publiczności. Historyk teatru, Anna Kuligowska-Korzeniewska, podkreśla zasługi ostatniego króla Polski w tej dziedzinie: "Ten najwybitniejszy spośród polskich władców mecenas sztuki stworzył w Warszawie nowoczesną instytucję teatralną na wzór Comédie-Française w Paryżu czy Burgtheater w Wiedniu. Chciał, aby w Warszawie powstał teatr publiczny, czyli dostępny dla wszystkich, zawodowy, czyli z udziałem zawodowych aktorów, stały, czyli mający stałą siedzibę i narodowy, czyli grający w języku narodowym, a więc po polsku. Właśnie te cechy inicjatywy królewskiej zdecydowały o przełomowym znaczeniu roku 1765 w dziejach teatru w Polsce".

Teatr Królewski w Łazienkach Królewskich

Powstała w 1765 r. Scena Narodowa zajmuje również ważne miejsce w historii Łazienek Królewskich. W 1791 r., na czas remontu gmachu teatralnego na pl. Krasińskich w Warszawie, zespół Wojciecha Bogusławskiego, który kierował Teatrem Narodowym w czasach Sejmu Wielkiego, występował w Teatrze Królewskim, mieszczącym się w łazienkowskiej Starej Oranżerii.

Jak wspomina sam Bogusławski, monarcha ochronił go od strat finansowych i dzięki wsparciu króla mógł dwa razy w tygodniu wystawiać bezpłatnie, otwarte dla publiczności widowiska, opłacane z królewskiego skarbca. Ta przychylność Stanisława Augusta zdaje się dowodzić, jaką wielką wagę polski monarcha przywiązywał do utrzymania życia teatralnego w stolicy.

Bibliografia:
P. Kencki, Od Les Fâcheux do Natrętów, "Pamiętnik Teatralny" 2015
P. Kencki, Tradycje Sceny Narodowej, "Pamiętnik Teatralny" 2015