Akwarela Zygmunta Vogla powróciła do Łazienek Królewskich
"Widok Łazienek od strony północnej", jedna z ośmiu akwareli Zygmunta Vogla, które przed II wojną światową zdobiły Pałac na Wyspie, powróciła do łazienkowskiej kolekcji. Dzieło zostało odzyskane dzięki działaniom restytucyjnym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy wsparciu Fundacji Zbiorów im. Ciechanowieckich w Zamku Królewskim w Warszawie.
Akwarela została przekazana do kolekcji Muzeum Łazienki Królewskie przez Hannę Wróblewską, minister kultury i dziedzictwa narodowego. W uroczystości, która odbyła się 2 kwietnia 2025 r. w Pałacu na Wyspie, wzięli udział prof. Andrzej Rottermund, prezes Fundacji Zbiorów im. Ciechanowieckich w Zamku Królewskim w Warszawie, przewodniczący Rady Muzeum Łazienki Królewskie, a także dr Marianna Otmianowska, dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie.
- Zespół pałacowo-parkowy Łazienek Królewskich w Warszawie sam w sobie jest dziełem sztuki, łączącym liczne dziedziny, takie jak: rzeźba, malarstwo, teatr, architektura czy krajobraz. Jednocześnie jest to miejsce, które król Stanisław August wykreował jako oazę dla artystów i myślicieli. Na łazienkowskiej kolekcji swoje piętno odcisnęła jednak II wojna światowa. Zaginionych pozostaje wiele utraconych obiektów. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego stale podejmuje działania, by je odnaleźć; prowadzimy ponad 180 spraw restytucyjnych w 20 krajach na całym świecie. Dziś przekazujemy do macierzystej kolekcji akwarelę Zygmunta Vogla "Widok Łazienek od strony północnej", której przez lata brakowało w tutejszych zbiorach. Teraz ponownie staje się elementem naszej wspólnej kultury - powiedziała Hanna Wróblewska, minister kultury i dziedzictwa narodowego.
Dr Marianna Otmianowska, dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie, podkreśliła, że nie ma wspanialszych momentów niż informacja, że do łazienkowskich wnętrz wraca dzieło tak ściśle związane z tożsamością tego miejsca i ludzi, którzy je tworzyli. - Akwarela opowiada o wielu detalach, które dziś są już niedostępne, pozostają tylko wspomnieniem. Jest fragmentem historii, wizualną narracją o tym, jak te przestrzenie wyglądały - powiedziała dr Otmianowska. Podziękowała wszystkim osobom zaangażowanym w działania restytucyjne, w tym prof. Andrzejowi Rottermundowi, a także minister Hannie Wróblewskiej za przekazanie dzieła.
Akwarele w łazienkowskich zbiorach
"Widok Łazienek od strony północnej" Zygmunta Vogla został nabyty w 1926 r. od Dolores Stanisławowej Radziwiłłowej do kolekcji Państwowych Zbiorów Sztuki. Akwarela stała się częścią wyposażenia Łazienek Królewskich - wówczas oddziału Muzeum Narodowego w Warszawie. Dzieło było prezentowane na piętrze Pałacu na Wyspie (ściana głównej klatki schodowej). W 1937 r. w klasycystycznym zabytku znajdowało się co najmniej osiem akwareli Zygmunta Vogla; "Widok Łazienek od strony północnej" jako nieliczny, wśród wielu prac artysty z przedstawieniami królewskiej rezydencji, obrazował Pałac na Wyspie z kierunku północnego. Po wybuchu II wojny światowej dzieło zostało ewakuowane wraz z pięcioma innymi akwarelami do Muzeum Narodowego w Warszawie (odnotowane tam jeszcze w marcu 1940 r.). Później uległo grabieży.
"Widok Łazienek od strony północnej" został odnaleziony kilka lat temu w zagranicznej kolekcji. Dzieło udało się odzyskać dzięki współpracy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Fundacją Zbiorów im. Ciechanowieckich w Zamku Królewskim w Warszawie. Akwarela będzie prezentowana od 3 kwietnia do 1 czerwca 2025 r. w przedpokoju na piętrze Pałacu Myślewickiego.
"Widok na Łazienki Królewskie od strony północnej" to druga akwarela Zygmunta Vogla w zbiorach Muzeum Łazienki Królewskie. W 2023 r. zostało nabyte dzieło przedstawiające most na Agrykoli z pomnikiem Jana III.
"Widok na Łazienki Królewskie od strony północnej" - co przedstawia?
Akwarela została namalowana z zachodniego brzegu stawu północnego. Centralnym obiektem jest monumentalna, północna fasada Pałacu na Wyspie, zaprojektowana przez Jana Chrystiana Kamsetzera. Na lewo od niej jest widoczna Wielka Oficyna (obecnie Podchorążówka) - budynek będący kuchnią i miejscem zamieszkiwania dworu Stanisława Augusta w okresie letnim. Między drzewami majaczy drewniany korytarz łączący Pałac na Wyspie z Wielką Oficyną, służący komunikacji między budynkami oraz transportowi dań na stół królewski. Korytarz ten został rozebrany dopiero na początku XX w.
Nieopodal Wielkiej Oficyny jest widoczny fragment Kordegardy - budynku przeznaczonego dla warty (ukazanej zresztą przed budynkiem), kontrolującej główną drogę dojazdu do Pałacu na Wyspie od strony Warszawy. Między tymi budynkami stoi drewniana buda.
Przedstawione przez artystę grupy osób (na pierwszym planie zamożni mieszczanie lub szlachta spacerująca z dzieckiem i psami, na tarasie Pałacu na Wyspie osoby szykujące się do wypłynięcia łódkami na staw czy kareta zmierzająca w kierunku Pałacu na Wyspie) świadczą o popularności Łazienek Królewskich jako miejsca eleganckich spacerów, również w okresie, gdy Warszawa po III rozbiorze stała się prowincjonalnym miastem pruskim.
Zygmunt Vogel - królewski rysownik
Artysta urodził się w Warszawie w 1764 r., tj. w roku wstąpienia na tron Stanisława Augusta. Był uczniem Malarni, gdzie król poznał go na początku 1787 r., gdy Zygmunt Vogel samotnie tworzył w pracowni. Wkrótce też został mianowany przez monarchę "rysownikiem gabinetowym". Istotnym elementem jego twórczości były akwarele przedstawiające Łazienki Królewskie. Artysta malował je dla króla w m.in. w latach 1787 i 1794-1795. Prace te są świetną dokumentacją budynków z czasów stanisławowskich (Vogel jako jedyny utrwalił Wodozbiór przed przebudową w 1823 r.), a także życia królewskich ogrodów. Artysta ukazywał spacerującą szlachtę, żołnierzy trzymających warty przed królewską rezydencją, bawiące się dzieci etc.
W czasie III rozbioru Polski akwarele zostały wysyłane królowi do Grodna, gdy został zmuszony do opuszczenia Warszawy. Obecnie najliczniejszy zbiór przedstawiający Łazienki Królewskie (16 stuk) znajduje się w posiadaniu petersburskiego Ermitażu.
Kolejne widoki królewskiej rezydencji Zygmunt Vogel tworzył po śmierci Stanisława Augusta, gdy w latach 1801-1803 przebywał w Warszawie, obracając się wśród patriotycznej i intelektualnej elity. Obraz "Widok na Łazienki Królewskie od strony północnej" jest tego przykładem.
Odzyskane dzieła z łazienkowskiej kolekcji
W czasie II wojny światowej Łazienki Królewskie były systematycznie grabione i dewastowane. W pierwszym okresie okupacji zarekwirowano zabytki ruchome. Po upadku powstania warszawskiego łupem wojsk niemieckich padły również detale architektoniczne, zabytkowe kafle fajansowe oraz mozaiki. Część z tych obiektów udało się odnaleźć i odzyskać, lecz niektóre z nich nadal są poszukiwane jako polskie straty wojenne.
W ostatnich latach do zbiorów Muzeum Łazienki Królewskie powróciły następujące dzieła: rzeźba "Diana" autorstwa Jean'a Antoin'a Houdon'a, stolik do gry w karty z kolekcji Stanisława Augusta, dwie apliki (świeczniki ścienne) z głową Meduzy oraz zespół flizów (kafli) z Pałacu na Wyspie.
