Jakub Kubicki - historia warszawskiego architekta
Był utalentowanym uczniem królewskiego architekta Domenica Merliniego, warszawskim twórcą, któremu zawdzięczamy Arkady Kubickiego na Zamku Królewskim i Świątynię Egipską w Łazienkach Królewskich. Jakub Kubicki, bo o nim mowa, był bohaterem kolejnego wykładu z cyklu "Oświeceniowa republika marzeń".
Wykład "Kaplica zamkowa, kościół garnizonowy, votum narodowe - Jakuba Kubickiego projekty kościoła w Ujazdowie", który odbył się 10 maja 2017 r. w Pałacu na Wyspie poprowadził historyk sztuki Przemysław Wątroba. Opowiedział m.in. o koncepcjach, które polski architekt, utalentowany uczczeń Szymona Bogumiła Zuga i Domenica Merliniego, realizował na zlecenie króla Stanisława Augusta.
W 1775 r. ostatni władca Polski zamówił kosztorys budowy kościoła w Ujazdowie vis-à-vis należącego doń zamku. Idea ta, mimo przygotowanych przez królewskiego architekta Domenica Merliniego projektów, nie została zrealizowana. Potem podobne zadanie otrzymał Jakub Kubicki. Większość jego projektów przedstawiała warianty kolistej świątyni, przykrytej kopułą na bębnie i otoczonej kolumnadą. Gdy w 1784 r. Stanisław August zrezygnował z pochłaniającej fortunę przebudowy Zamku Ujazdowskiego i podarował go miastu z przeznaczeniem na koszary, architekt przygotował serię rysunków znacznie większej świątyni. Ponieważ nie zyskały one monarszej akceptacji, architekt powrócił do poprzedniej koncepcji, której projekt z 1786 r. został ostatecznie zatwierdzony.
Ponownie jednak brak finansów oraz zmieniająca się sytuacja polityczna zniweczyły realizację królewskiej idei. Kolejną okazją do jej urzeczywistnienia stała się sejmowa deklaracja wzniesienia kościoła wotywnego, poświęconego Bożej Opatrzności w podzięce za uchwalenie Konstytucji 3 maja. W odpowiedzi na pierwszy na ziemiach polskich konkurs architektoniczny nadesłano kilkanaście projektów, z których Stanisław August wybrał projekt Kubickiego. Niestety, rozpoczętą w 1792 r. budowę przerwała inwazja wojsk rosyjskich, a wzniesiony fragment filara, przekształcony w kapliczkę, został trwałym śladem królewskiego marzenia o warszawskim panteonie.
Przemysław Wątroba - historyk sztuki, kurator rysunków architektonicznych w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. W swoich badaniach koncentruje się na architekturze doby stanisławowskiej i początkach kolekcjonerstwa rysunków architektonicznych. Przygotowuje rozprawę doktorską na temat twórczości architekta Jakuba Kubickiego. Współautor katalogów Kościół bernardynów na Czerniakowie. Dzieło, artyści i projekty Tylmana z Gameren (2013), Elizeum - podziemny salon księcia: Dla Przyjaciół i Pięknych Pań (2016), a także tomu Kazimierza Stronczyńskiego widoki i opisy zabytków starożytności w Królestwie Polskim (1844-1855) (2011). Autor szeregu artykułów, m.in. Jakuba Kubickiego projekty urbanistyczne dla Warszawy i Pragi. Przyczynek do recepcji urbanistycznych idei francuskiego oświecenia (1998), Pierre’a Ricauda de Tirregaille’a nieznany plan założenia pałacowo-parkowego księżnej Eleonory Michałowej Czartoryskiej w Wołczynie (2000), Warszawskie obchody pierwszej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja i kościół Najwyższej Opatrzności w Ujazdowie (2011), Wezuwiusz w Kaniowie - realizacje Jakuba Kubickiego z okazji spotkania Stanisława Augusta i Katarzyny II w maju 1787 roku (2013), Kolekcjonerstwo rysunku architektonicznego w XVIII-wiecznej Polsce na przykładzie kolekcji Stanisława Augusta. Postulaty badawcze (2014).
