Madame Geoffrin - pruderyjna dewotka czy patronka Oświecenia. Wykład prof. Andrzeja Pieńkosa

Co łączyło konserwatywną, dojrzałą wdowę Marie Thérèse Geoffrin z młodym królem Stanisławem Augustem i dlaczego jej podróż do Warszawy nie zakończyła się sukcesem? O tym wszystkim opowiadał prof. Andrzej Pieńkos podczas wykładu z cyklu "Oświeceniowa republika marzeń", który odbył się w Pałacu na Wyspie. Zapraszamy do obejrzenia spotkania w Wirtualnym Muzeum.

W 1766 r. Marie Thérèse Geoffrin odbyła podróż do Warszawy, na zaproszenie swojego paryskiego podopiecznego, króla Stanisława Augusta. Była wówczas u szczytu powodzenia w Paryżu. Salon tej mieszczańskiej wdowy, utrzymywany dzięki dochodom z akcji fabryki luster, gromadził encyklopedystów i największych artystów francuskich epoki Oświecenia. Była ich mecenaską, zamawiała dzieła, a przede wszystkim udostępniała swoją sieć europejskich kontaktów - wśród jej korespondentów byli królowie Polski i Szwecji oraz caryca Rosji. Najbliższa relacja łączyła ją jednak podobno z młodszym o 33 lata Stanisławem Augustem, który w swoich listach zwracał się do niej pieszczotliwie "zrzędliwa mamusiu".

Triumfalna podróż Madame Geoffrin, przez cesarski Wiedeń, gdzie była witana z honorami, w Warszawie skończyła się rozczarowaniem. Odcięta od swojego salonu i paryskiego kręgu, w Polsce była nikim. Czy to Warszawa i Stanisław okazali się nie dość dojrzali kulturalnie, czy też nuworyszowska ambicja pani Geoffrin zwiodła ją niepotrzebnie tak daleko od Paryża, gdzie jedynie mogła być użyteczną dla europejskich monarchów?

Marc Fumaroli, w wydanym niedawno przez Łazienki Królewskie eseju o Stanisławie Auguście, akcentuje paradoksalny wymiar tej postaci, jakże typowy dla epoki: "Całe życie tej pruderyjnej dewotki (…), konserwatywnej (…), uchodzącej za ‘patronkę’ i ‘ambasadorkę’ oświecenia filozoficznego, oparte było na głębokim nieporozumieniu, które jej znajomi i ona sama starannie ukrywali”.

Andrzej Pieńkos - dr hab., profesor nadzwyczajny Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie wykłada od 1987 r. Zajmuje się głównie europejską sztuką XVIII i XIX wieku, zarówno w badaniach naukowych, jak i działalności popularyzatorskiej. Opublikował m.in. książki Okropności sztuki. Nowoczesne obrazy rzeczy ostatecznych (2000), Dom sztuki. Siedziby artystów w nowoczesnej kulturze europejskiej (2005), Tracona moc obrazu czyli epizody nowoczesnego realizmu (2012).

Opracował także polską edycję pism o sztuce Denisa Diderota, a wraz z żoną, Jolantą Chrzanowską-Pieńkos Słownik artystyczny Paryża i regionu Île-de-France (1996) oraz Leksykon sztuki polskiej XX wieku. Sztuki plastyczne (1996). Był też współredaktorem dwóch tomów zbiorowych poświęconych związkom Francji i Polski: Francusko-polskie relacje artystyczne w epoce nowożytnej (2010) i Epoka Chopina. Kultura romantyczna we Francji i w Polsce (2013).