Jak Katarzyna II rządziła Oświeceniem. Obejrzyj wykład prof. Pomiana
Bohaterką kolejnego wykładu z cyklu "Oświeceniowa republika władców" była Katarzyna II, cesarzowa Rosji. Jej historię przedstawił, w Teatrze Królewskim, prof. Krzysztof Pomian. Jeden z najwybitniejszych polskich historyków, znawca dziejów europejskiego kolekcjonerstwa oraz muzealnictwa opowiedział, jak próbowała zarządzać europejskim Oświeceniem, masowo kupując dzieła sztuki, a nawet całą bibliotekę.
Wykład prof. Krzysztofa Pomiana pt. „Kolekcjonerstwo imperialne. Katarzyna II” odbył się w czwartek, 12 listopada, w Teatrze Królewskim w Starej Oranżerii. Dotyczył on historii XVIII-wiecznej cesarzowej, która władałą Rosją przez ponad 30 lat i próbowała zarządzać europejskim Oświeceniem.
Jej kolekcjonerskie ambicje ujawniły się szybko. Dwa lata po wstąpieniu na tron zakupiła m.in. przeznaczoną dla Fryderyka II wielką kolekcję sztuki berlińskiego kupca Johanna Ernsta Gotzkowsky’ego. Później nabyła zbiory saskiego ministra Heinricha von Brühla i angielskiego premiera Roberta Walpole’a. Była wielka miłośniczką sztuki, choć jak sama twierdziła, a było to przejawem toposu skromności, nie znała się na niej. Kontakty z europejskim rynkiem sztuki utrzymywali dla niej Denis Diderot oraz Étienne Maurice Falconet.
Działania te miały wymiar polityczny, choć kolekcjonerska aktywność carycy była częścią prywatnego życia. Słynny Ermitaż - zgodnie ze swoją nazwą - był pierwotnie miejscem samotnego podziwu obrazów, rzeźb i grafiki. O ile bowiem liczni władcy europejscy otwierali dla publiczności swoje kolekcje, przekształcając je w muzea, Katarzyna II gromadziła ogromne zbiory, które jeszcze przez dziesiątki lat pozostały skarbem zamkniętym dla widzów. Ermitaż stał się muzeum dopiero w połowie XIX wieku.
Wykład prof. Pomiana był również próbą zbudowania szczegółowej definicji kolekcjonerstwa imperialnego, poprzez zakreślenie jego podstawowych cech rozpoznawczych: nieograniczonych środków finansowych, europejskiego zasięgu oddziaływania oraz nabywania całych kolekcji, nie pojedynczych obiektów. Zbiory carycy Katarzyny II są encyklopedycznym przykładem takich kulturotwórczych działań.
Prof. dr hab. Krzysztof Pomian, który przybliżył sylwetkę potężnej cesarzowej jest historykiem, filozofem, eseistą oraz tłumaczem. Od 1973 r. mieszka i pracuje we Francji. Wykładał w wielu ośrodkach naukowych w Europie i USA. W 1984 r. został profesorem Centre national de la recherche scientifique, zaś w latach 1999-2006 był profesorem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 2001 r. został dyrektorem naukowym tworzonego w Brukseli Muzeum Europy.
Prof. Pomian to ponadto doktor honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Uniwersytetu w Genewie. Jest również autorem prac o filozofii współczesnej, a także związkach filozofii z polityką, w tym zbioru esejów „Filozofowie w świecie polityki” (2004), a także kilku obszernych opracowań z dziejów historii idei Europy nowożytnej, takich jak: „Przeszłość jako przedmiot wiary. Historia i filozofia w myśli średniowiecza” (1968); Przeszłość jako przedmiot wiedzy” (1992) czy "L’ordre du temps" (1984, wydanie polskie: 2014). Opublikował też książki: „Człowiek pośród rzeczy. Szkice historyczno-filozoficzne” (1973); „Europa i jej narody” (1992) oraz „Historia - nauka wobec pamięci” (2006). Do najbardziej znanych jego prac należą publikacje na temat kolekcji i muzeum, m.in. „Zbieracze i osobliwości. Paryż - Wenecja XVI–XVIII wiek” (wydanie polskie: 1996). Obecnie przygotowuje pierwszy tom historii muzeów na świecie.
Cykl „Oświeceniowa republika władców” to otwarte wykłady Ośrodka Badań nad Epoką Stanisławowską Łazienek Królewskich oraz Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, które potrwają w Muzeum do czerwca 2016 r.
Program wykładów z cyklu "Oświeceniowa republika władców":
9 grudnia 2015 - dr Michał Mencfel, "Raczej ku nauce niż dla przemijającej przyjemności", Józef II Habsburg i cesarska galeria malarstwa w wiedeńskim Belwederze;
13 stycznia 2016 - dr Maciej Jarzewicz, "Metropolia kultury w małym Księstwie Weimarskim". Epoka Anny Amalii i Karola Augusta von Sachsen-Weimar-Eisenach;
17 lutego 2016 - prof. Andrzej Pieńkos, "Morawskie państwo światła. Lichtenstein na Lednicach"
16 marca 2016 - prof. Jarosław Kilian, "Najjaśniejsza Republika… masek. Teatralizacja życia w Wenecji w dobie Oświecenia";
20 kwietnia 2016 - dr Agnieszka Rosales Rodriguez, "Sztuka pod patronatem kobiet i przemiany smaku we Francji Ludwika XV. Mamdame de Pompadour i Madame du Barry";
18 maja 2016 - prof. Tadeusz J. Żuchowski, "Artystyczne pasje Alberta Kazimierza Wettyna i oświeceniowy Wiedeń";
1 czerwca 2016 - dr Angela Sołtys, "Kolekcja dla króla czy marketing? Prawda i legenda o początkach galerii Obrazów w Dulwich".
