Wykład o Sejmie Czteroletnim (wideo)

Dlaczego Sejm Wielki zasługuje na wdzięczną pamięć - nie tylko u Polaków? Odpowiedzi na to pytanie udzielił prof. dr hab. Richard Butterwick-Pawlikowski podczas wykładu z cyklu "Czy mogła się uratować? Rzeczpospolita w XVIII wieku", który odbył się 24 maja 2017 r. w Teatrze Królewskim.

Zanim trzy ościenne mocarstwa skończyły dzieło podziału i unicestwienia Rzeczy­pospolitej, rozpoczęły ją zohydzać i ośmieszać. Kiedy Rzeczpospolita Polska zno­wu powstała w 1918 r., musiała borykać się z wieloma uprzedzeniami. Oskarżano naród polski o skłonność do anarchii oraz ucisk nie tylko "własnych" chłopów i mieszczan, lecz i Żydów, Rusinów, Litwinów i Niemców.

Byłoby jeszcze trudniej walczyć z takimi uprzedzeniami, gdyby nie dzieła Sejmu Czteroletniego. Można, owszem, krytykować sejmujących, ale w krótkim okresie faktycznej suwerenno­ści polscy prawodawcy wielokrotnie powiększyli przychody państwa oraz wojsko, wdrożyli fundamentalne reformy ustrojowe, wzmocnili unię polsko-litewską, do­konali rewolucji w zakresie kultury politycznej tak, aby można było skosztować "rządnej wolności" i otworzyli perspektywę stopniowej, pokojowej transformacji społeczeństwa. Mieszczanie stali się współobywatelami szlachty. Pod opiekę praw włączono każdego mieszkańca kraju, niezależnie od wyznania, języka czy urodze­nia. Ideę narodu polskiego oparto nie na etosie lub pochodzeniu stanowym, lecz na wspólnej miłości do wolnej ojczyzny.

Słowem, mądrzy i patriotyczni obywatele doskonale przygotowali Rzeczpospolitą do wyzwań XIX w., choć nie zdołali obro­nić swego dzieła przed obaleniem w latach 1792-1795. Zdobyli również "poważanie" u "oświeceńszych narodów" i pokazali światu, że rozwój dziejowy niekoniecznie wiedzie przez absolutyzm lub rewolucyjny terror.

Prof. dr hab. Richard Butterwick-Pawlikowski - profesor historii polsko-li­tewskiej na Uniwersytecie Londyńskim. Kieruje Katedrą Cywilizacji Europej­skiej w Kolegium Europejskim w Natolinie i jest także profesorem wizytującym w Instytucie Historii pan w Warszawie. Jego badania lokują się na styku dziejów polityki, religii, kultury i idei w Rzeczypospolitej XVIII w. Jest autorem m.in. książek, które po polsku ukazały się jako: "Stanisław August a kultura angielska" (ibl, Warszawa 2000) oraz "Polska Rewolucja a Kościół katolicki 1788-1792", Kra­ków 2012.