Ermitaż

Niewielki budynek wzniesiono wśród gęstych drzew, w pewnej odległości od centralnych budowli Łazienek Królewskich. Miał być miejscem, w którym jego właściciele znajdują chwilę wytchnienia od gwaru codzienności, a także mogą zostać sam na sam ze swoimi myślami. 

Budynek znajdziemy w północnej części ogrodu, w pobliżu pomnika Jana III Sobieskiego. Ermitaż (fr. ermitage - pustelnia, samotnia, zacisze) pochodzi jeszcze z czasów Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. Był niewielkim pawilonem na planie kwadratu, zaprojektował go prawdopodobnie Tylman z Gameren. W tym miejscu Lubomirski oddawał się uczonej lekturze, twórczości literackiej i rozmyślaniom filozoficznym. Dobre warunki zapewniał mu cichy i porośnięty lasem teren dawnego zwierzyńca ujazdowskiego.

Ermitaż spłonął na początku panowania Stanisława Augusta i odbudowano go według projektu Domenica Merliniego. Przestał być wtedy samotnią, zaczął pełnić funkcje mieszkania przyjaciółki Stanisława Augusta. Na zaproszenie króla zamieszkała tu bowiem w 1777 r. jego francuska metresa, a podobno też wróżka, Henrietta Zofia Lhullier. W XIX w. Ermitaż powiększono i nieznacznie przebudowano.

Ermitaż to kolejne zapożyczenie z antyku. Budowla o takim charakterze istniała w Tivoli, w pobliżu willi cesarza Hadriana (II w.). Ermitaże wywodziły się też z pustelni klasztornych. Niewielkie pawilony ogrodowe o podobnym charakterze budowano chętnie pod koniec XVII w. i w XVIII w., zwłaszcza we Francji i w Niemczech, a także w Italii oraz w Europie Północnej i Wschodniej. Przykładem angielskim są ermitaże w Stourhead Gardens czy w Manor Gardens Eastbourne, francuskim choćby Pavillon de l'Ermitage w Bagnolet, a rosyjskim Ermitaż w Peterhofie.