Książka stanowi zbiór referatów wygłoszonych podczas drugiej edycji cyklu wykładów pod tym samym tytułem, zorganizowanych przez Muzeum Łazienki Królewskie we współpracy z Instytutem Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego.

Prezentujemy tu wielkie i znane dokonania, ale także dzieła i osobistości zapoznane, w tym bohaterów drugiego planu, królewskich doradców lub współpracowników – przykładami mogą być bazylejski grafik Christian von Mechel, reformujący kolekcje w Dusseldorfie i Wiedniu, czy zaprzyjaźnieni z władcami architekci Emmanuel Here na dworze Stanisława Leszczyńskiego, Joseph Hardmuth u Liechtensteinów lub niemal rządzący Weimarem Johann Wolfgang Goethe.

Mamy tu konfrontację kolekcjonerstwa Stanisława Augusta z podobną (lub nie) aktywnością jego sąsiadów i rówieśników, przedstawienie działalności urbanistycznej i gospodarczej Stanisława Leszczyńskiego w kontekście podobnych (lub nie) inicjatyw książąt niemieckiego Oświecenia, porównanie mecenatów wielkich władców Prus i Rosji, spojrzenie na warszawskie Łazienki w porównaniu ze szwedzką Hagą czy podparyskimi siedzibami królewskimi. Wykłady, a następnie prezentowane w tym tomie eseje przygotowywali historycy sztuki, zatem ich perspektywa warunkuje kształt badanej tu "republiki władców", chociaż nie tylko sztuki piękne i architektura stanowią przedmiot rozważań. Możemy też przeczytać o teatralnych eksperymentach, a nawet o teatralizacji całego państwa i społeczeństwa, o randze muzyki na niektórych dworach osiemnastowiecznej Europy, o literackiej twórczości samych władców, choćby naszych dwóch wybitnych królów Stanisławów…

Ze wstępu dr. hab. Andrzeja Pieńkosa, profesora UW