Henryk Sienkiewicz (1846-1916)

Henryk Sienkiewicz (pseudonim Litwos) - powieściopisarz i nowelista, pierwszy polski laureat literackiej nagrody Nobla za całokształt twórczości.

Urodził się 5 maja 1846 r. w zubożałej rodzinie szlacheckiej zamieszkującej Podlasie. Ze względu na trudną sytuację finansową familii, już jako 10-letni chłopiec musiał podjąć się pracy zarobkowej. Pełnił obowiązki guwernera. W czasie nauki w gimnazjum Henryk Sienkiewicz napisał swoją pierwszą książkę zatytułowaną "Ofiara", która niestety się nie zachowała. Wtedy też rozpoczął pracę nad powieścią obyczajową pt. "Na marne", która ukazała się drukiem w 1872 r.

Edukacja Henryka Sienkiewicza

W latach 1866-1871 Henryk Sienkiewicz, zgodnie z wolą rodziców, zdawał na wydział lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej, jednak ostatecznie zdecydował się na studia prawnicze oraz filologiczno-historyczne. W tym samym czasie w szkole głównej uczyli się jego późniejsi literaccy rywale: Bolesław Prus i Aleksander Świętochowski.

Sienkiewicz nie zdał egzaminów końcowych i w 1871 r. zrezygnował z dalszej edukacji. W międzyczasie, w 1869 r. rozpoczął pracę dziennikarską w warszawskich redakcjach "Niwy", "Przeglądu Tygodniowego" i "Tygodnika Ilustrowanego". Wtedy powstały m.in. "Humoreski z teki Worsztyły", "Selim Mistrza" i "Hania".

Sienkiewicz był częstym bywalcem warszawskich salonów, skupiających środowisko literacko-dziennikarskie. Przyjaźnił się ze stołeczną cyganerią (m. in. z Adamem Chmielowskim i Stanisławem Witkiewiczem), pojawiał się również na "czwartkach literackich" u Jadwigi Łuszczewskiej.

Podróże Henryka Sienkiewicza

W 1876 r. Sienkiewicz wyjechał jako korespondent "Gazety Polskiej" do Stanów Zjednoczonych. Towarzyszyła mu przyjaciółka i bardzo znana aktorka, Helena Modrzejewska. Sienkiewicz spędził dwa lata za oceanem, przebywając głównie w Kalifornii. Z tego okresu pochodzą "Listy z podróży" (drukowane w "Gazecie Polskiej"), "Szkice węglem" oraz utwory przesycone tematyką amerykańską, m. in. "Latarnik", "Wspomnienia z Maripozy", "W krainie złota", "Komedia pomyłek" i "Za chlebem".

W 1878 r. Henryk Sienkiewicz wrócił z dalekiej podróży, po drodze zatrzymując się w Londynie, później w Paryżu. W 1879 r. wziął ślub z Marią z Szotkiewiczów, która zmarła na gruźlicę w 1885 r. Kolejne lata upłynęły wielkiemu pisarzowi na podróżach. Był w Konstantynopolu, Atenach, Neapolu, Rzymie, Hiszpanii i na Zanzibarze. Jego ostatnia wyprawa do Afryki w 1890 r. zainspirowała go do napisania "Listów z Afryki". W czasie pobytu za granicą i licznych powrotów do Polski (głównie do Zakopanego) powstało wiele powieści i opowiadań, m.in. "Ogniem i mieczem", "Potop", "Pan Wołodyjowski", "Quo vadis", "Rodzina Połanieckich" i "Bez dogmatu".

W 1893 r. Sienkiewicz ponownie się ożenił. Jego wybranką była Maria Romanowska, która wkrótce od niego odeszła, a ślub został unieważniony przez papieża.

W 1900 r. z okazji jubileuszu twórczości Sienkiewicz otrzymał dwór Oblęgorek pod Kielcami. Cztery lata później pisarz ożenił się po raz trzeci. Jego żoną została jego cioteczna siostrzenica, Maria Babska.

Henryk Sienkiewicz - nagroda Nobla

W 1905 r. Henryk Sienkiewicz otrzymał literacką Nagrodę Nobla za całokształ twórczości. Komitet Noblowski wskazał na "wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu" i - jak podkreślił jeden z jego członków  - "rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu". W czasie przemowy pisarz wygłosił pochwałę Ojczyzny słowami: "Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że żyje" oraz "Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać".

Pierwsza wojna światowa i śmierć

W latach 1903-1909 Henryk Sienkiewicz napisał powieść "Na polu chwały", natomiast w 1910 r. drukiem ukazało się "W pustyni i w puszczy". Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. wyjechał do Szwajcarii, gdzie wspólnie z Ignacym Paderewskim założył Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.

Henryk Sienkiewicz zmarł 15 listopada 1916 r. w Vevey pod Lozanną. W 1924 r. jego prochy sprowadzono do Polski i złożono w podziemiach katedry św. Jana w Warszawie. Jego pomnik znajduje się w na terenie ogrodów Łazienek Królewskich.