Józef Bem (1794-1850)

Józef Zachariasz Bem urodził się 14 marca 1794 r. w Tarnowie. Był generałem, artylerzystą, członkiem Wolnomularstwa Narodowego, pisarzem, poliglotą i strategiem, którego zdolności przywódcze doceniło oprócz Polski wiele krajów, m.in. Węgry i Turcja, gdzie uważany jest za bohatera.

Brał udział m.in. w powstaniu listopadowym, Wiośnie Ludów i wojnach napoleońskich. Stał się legendą już za życia. Na jego część powstało wiele utworów literackich i pomników.

Józef Bem - edukacja wojskowa i działalność naukowa

W 1809 r., mając 15 lat, Józef Bem rozpoczął naukę w Korpusie Kadetów o profilu artyleryjnym i inżynieryjnym. Rok później wstąpił do Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierii, gdzie oprócz przedmiotów, takich jak matematyka, budowa fortyfikacji czy geografia, uczył się również języków obcych. W wieku 18 lat uzyskał stopień porucznika artylerii i zakończył edukację.

Oprócz działalności wojskowej zajmował się również pisaniem - stworzył m.in. rozprawę, w której dokonał oceny powstania listopadowego ("O powstaniu narodowym w Polsce"). Prowadził ponadto badania z zakresu pirotechniki, w wyniku których doznał poważnego wypadku. Opublikowane przez Bema wyniki eksperymentów ("Uwagi o rakietach zapalających" z 1919 r.) zostały wysoko ocenione przez profesjonalistów. Dzięki niemu po raz pierwszy w historii utworzono w Wojsku Polskim oddziały broni rakietowej, tzw. rakietników. W latach 1819-1822 Józef Bem pracował jako wykładowca artylerii i nauk fortyfikacyjnych w Zimowej Szkole Artylerii. Ponadto w 1829 r. ukazał się jego podręcznik dotyczący obsługi silników parowych "O machinach parowych".

Gdzie walczył Józef Bem?

W latach 1812-1813 Józef Bem brał udział we francuskiej kampanii przeciw Rosji, za co odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej. Po klęsce Napoleona wrócił do rodzinnego Buska. Do czynnej służby przywrócony został w 1817 r. Rok później mianowano go adiutantem polowym generała Piotra Bontempsa, wtedy również jako inżynier wojskowy w armii Królestwa Polskiego rozpoczął badania pirotechniczne.

W czasie powstania listopadowego Józef Bem objął dowództwo nad czwartą baterią lekkokonną w stopniu majora. Dzięki jego taktyce rozmiar klęski wojsk polskich został złagodzony, a Bem za zasługi otrzymał stopień pułkownika, następnie generała brygady i Złoty Krzyż Virtuti Militari. Po upadku powstania wyemigrował z kraju. W Paryżu związał się z ośrodkiem politycznym Hotel Lambert i aktywnie zaangażował się w działalność na rzecz formowania legionów polskich w Belgii i Portugalii.

W latach 1848-1849 Józef Bem stał się człowiekiem znanym niemal w całej Europie. Seria rewolucyjnych zrywów narodowych zwana Wiosną Ludów stała się polem do ujawnienia jego wybitnych zdolności taktycznych. Od grudnia 1848 r. do marca 1849 r. jako dowódca armii węgierskiej kilkukrotnie wyparł wojska austriackie z Siedmiogrodu, dzięki czemu stał się węgierskim bohaterem narodowym. Po upadku rewolucji 13 sierpnia 1849 r. Józef Bem uciekł do Turcji, gdzie - aby móc wstąpić do wojska sułtana - przyjął islam, tytuł Pasza oraz imię Murat. W 1850 r. w Aleppo, dowodząc oddziałami tureckimi, stłumił powstanie Arabów przeciw chrześcijanom. Obrona miasta przyniosła Józefowi Bemowi sławę w Turcji.

Śmierć generała Bema

W listopadzie 1850 r. Józef Bem zachorował na febrę azjatycką (malarię), w wyniku której zmarł 10 grudnia. Pochowano go na cmentarzu muzułmańskim w Aleppo (na terenie obecnej Syrii). W 1928 r. rząd polski rozpoczął starania o sprowadzenie jego szczątków do ojczyzny. Rok później dokonano ekshumacji zwłok i przywieziono je do kraju. Po drodze w Budapeszcie naród węgierski złożył hołd Józefowi Bemowi. 30 czerwca 1929 r. honorowy kordon przy wsparciu węgierskiej kompanii reprezentacyjnej przekroczył granice Polski. Finalnie prochy generała spoczęły w Mauzoleum w Tarnowie.

Wykonany z brązu pomnik Józefa Bema znajduje się w łazienkowskich ogrodach, nieopodal Amfiteatru.