Piotr Wysocki (1797-1875)

Piotr Wysocki to bohater powstania listopadowego. Za udział w wojnie polsko-rosyjskiej w latach 1830-1831 odznaczony został Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari. Był twórcą tajnego związku patriotycznego o nazwie Sprzysiężenie Wysockiego.

Piotr Wysocki urodził się 10 września 1797 r. Winiarach koło Warszawy. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Kształcił się w stołecznej szkole Pijarów, która znacząco wpłynęła na jego patriotyczne poglądy. Po czterech latach nauki wrócił do rodzinnego majątku, gdzie pomagał matce w gospodarstwie. W 1818 r. wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego i od razu mianowany został kadetem pułku grenadierów gwardii. Po kilku latach wzorowej służby przyjęto go do Szkoły Podchorążych Piechoty mieszczącej się w Łazienkach Królewskich. W 1828 r. po awansie na stopnień podporucznika oraz nominacji na instruktora musztry Wysocki rozpoczął tworzenie organizacji konspiracyjnej o nazwie Sprzysiężenie Wysockiego, znanej również jako Związek Wysockiego. W jej szeregach zrzeszali się przedstawiciele niższych stopni oficerskich i podoficerskich. Głównym celem Sprzysiężenia było wywołanie powstania, a następnie przekazanie nad nim władzy wyższym szarżom.

Rola Piotra Wysockiego w powstaniu listopadowym

Po rozpoczęciu powstania Wysocki mianowany został kapitanem i adiutantem naczelnego wodza Michała Radziwiłła. Inicjacja powstańcza nie przebiegła jednak tak, jak została zaplanowana. Nieudolnie podpalony przez 135-osobową szarżę Sprzysiężenia Wysockiego Browar na Solcu był zbyt mało widocznym znakiem. Wśród żołnierzy wybuchła panika. Wobec rozproszenia, niezdecydowania i braku pomocy ze strony polskich oddziałów zbrojnych, Wysocki przejął inicjatywę. Pod jego dowództwem powstańcy przebili się przez szwadron kirasjerów. Wysocki przeprowadził brawurową akcję, w wyniku której otoczeni z dwu stron 15-krotnie silniejszymi wojskami rosyjskimi powstańcy odnieśli spektakularny sukces w tzw. "bitwie łazienkowskiej". Była to największa potyczka powstania listopadowego, w której Piotr Wysocki wykazał się nie tylko znakomitymi zdolnościami wojskowymi, ale również mistrzostwem w wojskowym rzemiośle. Wysocki brał udział w większości militarnych starć powstania, uczestniczył również w wyprawie Korpusu Polskiego na Litwę. 3 marca 1831 r. odznaczony został Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari. 6 września 1831 r. podczas obrony Woli pojmany został przez wojska rosyjskie.

Losy Piotra Wysockiego po powstaniu listopadowym

Zatrzymany przez Rosjan Wysocki dostał się do niewoli nie jako jeniec, ale jako buntownik, w związku z czym był traktowany jak więzień stanu - poddawany torturom i wielogodzinnymi przesłuchaniom. Przetrzymywany był w Bobrujsku, Zamościu i w Lesznie. Karę śmierci przez powieszenie zamieniono mu na mocy carskiej amnestii na 20 lat ciężkich robót. W łagrach na Syberii pracował do 1857 r., skąd powrócił do Warki w Królestwie Polskim (władze zabroniły mu wstępu do Warszawy). Mieszkał samotnie, pisał pamiętnik. Zmarł 6 stycznia 1875 r. Mimo że w obawie przed zamieszkami i demonstracjami władze państwa nie zezwoliły na upublicznienie informacji o śmierci Wysockiego, na uroczystości żałobnej pojawiło się wiele osób.

Popiersie Piotra Wysockiego znajduje się w ogrodach Łazienek Królewskich, w pobliżu Podchorążówki.