Karty pracy, kolorowanki
dla przedszkoli i klas I-II

Zachęcamy do korzystania z kolorowanek, łamigłówek i kart pracy, przygotowanych dla przedszkolaków oraz uczniów klas I-II szkoły podstawowej przez Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa - Oddział Muzeum Łazienki Królewskie. Materiały opatrzone zostały informacjami, dzięki którym lepiej można poznać przyrodę.

KARTY PRACY

"Nakładające się sylwetki ssaków leśnych"

Łamigłówka przedstawia cztery gatunki zwierząt żyjących w naszych lasach i jedno, którego w Polsce na wolności nie spotkamy. Czy potrafisz wskazać to zwierzę? Wiesz, jak się nazywają gatunki przedstawione na obrazku?

KARTA PRACY "NAKŁADAJĄCE SIĘ SYLWETKI SSAKÓW LEŚNYCH" - POBIERZ TUTAJ

Największym zwierzęciem żyjącym w Polsce jest żubr, który ważyć może nawet tonę. Jest on dostatecznie silny, by bronić się przed drapieżnikami. Największym drapieżnikiem polskich lasów jest natomiast niedźwiedź. Choć bardzo lubi jeść mięso, nie jest zbyt sprawnym łowcą. Może polować tylko na chore i osłabione zwierzęta, przeważnie zadowala się roślinami, np. orzechami lub owocami. Niedźwiedź jest więc zwierzęciem wszystkożernym. Podobnie jak niedźwiedź, wszystkożerny jest również dzik, który wykopuje spod ziemi korzonki i robaki. Jeleń to roślinożerca - tak samo jak żubr. Nie jest jednak równie silny jak żubr, dlatego musi być świetnym biegaczem, by nie dać się złapać. Jeleń potrafi biegać z prędkością 70 kilometrów na godzinę. Jelenie i dziki występują w Polsce pospolicie, natomiast żubry i niedźwiedzie żyją tylko w niektórych parkach narodowych. 

"Połącz kropki - jeleń"

Spróbujcie zgadnąć, jakie zwierzę przedstawione zostało na rysunku. Jeśli nie wiecie, połączcie kropki. Zwierzę możecie również pokolorować.

KARTA PRACY "POŁĄCZ KROPKI - JELEŃ" - POBIERZ TUTAJ

W Polsce żyją cztery gatunki jeleniowatych. W kolejności od największego do najmniejszego są to: łoś, jeleń, daniel i sarna. Jeleń i sarna to dwa różne gatunki zwierząt. Myląca jest reklama producenta soków, w której jedna z saren mówi do drugiej ze smutkiem, że trafiają się im tylko jelenie. Jelenie są dwukrotnie większe od saren. Samca jelenia nazywa się bykiem, samicę - łanią. Samiec sarny to kozioł, a samica - koza. U wszystkich jeleniowatych samce mają na głowie poroże. Wyraźnie różni się ono od rogów, które ma krowa, baran lub żubr. Rogi rosną całe życie, mają tylko jedno zakończenie i z zewnątrz pokryte są warstwą keratyny, tego samego tworzywa, z którego zbudowane są nasze paznokcie. Poroże może być bardzo rozgałęzione. Zbudowane jest z nagiej kości i co roku rośnie od nowa (w trakcie wzrostu pokryte jest skórą i sierścią, tzw. scypułem), po czym zimą odpada, by w następnym roku urosnąć od nowa. Poroże jeleniowatych to najszybciej rosnąca tkanka u ssaków. Może wydłużać się nawet o dwa centymetry dziennie.

"Połącz kropki - dzik"

Spróbujcie zgadnąć, jakie zwierzę przedstawione zostało na rysunku. Podpowiadamy, że jest to jedno z najpospolitszych dużych zwierząt występujących w polskich lasach. Jeśli nie wiecie, połączcie kropki. Zwierzę możecie pokolorować.

KARTA PRACY "POŁĄCZ KROPKI - DZIK" - POBIERZ TUTAJ

Dziki są wszystkożerne. Zjadają: liście, trawę, korzonki, bulwy, owoce i orzechy. Bardzo lubią trujące dla ludzi żołędzie, grzyby, robaki, owady, małe zwierzęta, takie jak jaszczurki i gryzonie, jaja ptaków, a nawet padlinę. Chętnie też wykopują rosnące na polach ziemniaki. Naturalnym wrogiem dzika są wilki i to właśnie dla obrony przed nimi dziki zbierają się w stada, zwane watahami. Samice dzików - lochy - rodzą bardzo wiele młodych (nawet do 12 w miocie), dzięki czemu gatunek utrzymuje dużą liczebność również wtedy, gdy polują na niego drapieżniki. Małe dziki, zwane warchlakami, całą gromadką podążają za swoją matką. Szata, czyli sierść, młodych dzików pokryta jest jaśniejszymi paskami, dzięki czemu warchlaki są słabo widoczne na tle ściółki leśnej.

"Ukryte zwierzęta"

Spróbujcie odnaleźć ukryte w lesie zwierzęta. Pokolorujcie je oraz przedstawione w poniższej karcie pracy drzewa. 

KARTA PRACY "UKRYTE ZWIERZĘTA - POBIERZ TUTAJ

Las umiarkowanej strefy klimatycznej zbudowany jest warstwowo. W ten sposób rośliny starają się, jak najlepiej wykorzystać przestrzeń i dostęp do światła. Najniższe piętro lasu to ściółka leśna. To tam żyją grzyby i bakterie rozkładające materię organiczną, czyli np. opadłe liście, do składników, które mogą być ponownie wykorzystane przez rośliny. Wyżej rośnie runo leśne, czyli niskie rośliny, takie jak mchy, paprocie, borówki i wrzosy. Nad nimi znajduje się podszyt, czyli krzewy i młode drzewa. Ostatnim piętrem lasu są korony drzew, gdzie liście wyrastają na w pełni dorosłych drzewach. Niektóre zwierzęta, np. łosie, są dostatecznie wysokie, by szukać pożywienia zarówno w ściółce, runie leśnym, jak i w podszycie. Mniejsze zwierzęta mogą być związane tylko z jedną warstwą lasu (np. owady) lub z kilkoma (myszarka leśna, która szuka pokarmu w ściółce i na drzewach). Ściółka jest środowiskiem życia wielu bezkręgowców. W runie leśnym można spotkać małe naziemne zwierzęta: jeże, jaszczurki i myszy. W podszycie i koronach drzew spotkamy wiele gatunków ptaków i gryzonie typowo nadrzewne, takie jak wiewiórki i popielice.

"Tropy zwierząt"

​Czy wiecie, jak wyglądają tropy zwierząt żyjących w naszych lasach? Jeśli nie, przyjrzyjcie się obrazkom w poniższej karcie pracy i sami dorysujcie tropy żyjących w polskich lasach ssaków.

KARTA PRACY "TROPY ZWIERZĄT" - POBIERZ TUTAJ

Dzikie zwierzęta możemy spotkać nie tylko w lesie czy na łące. Wiele gatunków mieszka blisko nas: w parkach, na skwerach i w naszych przydomowych ogródkach. Jeżeli będziemy uważnymi obserwatorami przyrody, dowiemy się, jakie zwierzę mieszka w pobliżu, nawet jeśli ukrywa się ono przed naszymi oczami. Zwierzęta zostawiają po sobie ślady, czyli pewne zauważalne znaki świadczące o tym, że były w okolicy. Śladami mogą być: zjedzone kwiaty w ogrodzie, nory, kretowiska, a także odchody. Spacerując po lesie czy parku, możemy dostrzec specyficzny rodzaj śladów - tropy, czyli odciski łap. Tropy wskazują nie tylko, jakie zwierzę je pozostawiło, lecz także, w którą stronę i z jaką prędkością się poruszało. Leśnikom tropy pomagają określić liczbę osobników danego gatunku mieszających w lesie. 

"Co ze mnie wyrośnie - ptaki i ich pisklęta"

Na obrazkach możecie zobaczyć pisklęta i ich rodziców. Połączcie zdjęcia przedstawiające dzieci z fotografiami rodziców, a dowiecie się, jak wyglądają pisklęta różnych gatunków ptaków.

KARTA PRACY "CO ZE MNIE WYROŚNIE - PTAKI I ICH PISKLĘTA" - POBIERZ TUTAJ

Zasadniczo ptaki wychowują pisklęta na dwa sposoby. Niektóre gatunki, wkrótce po wykluciu z jajka, opuszczają gniazdo i podążają za matką, która pokazuje im, gdzie mogą znaleźć pokarm. To zagniazdowniki. Wykluwają się one pokryte puchem, od razu dobrze widzą i potrafią chodzić. Pisklęta innych gatunków - gniazdowniki - po wykluciu z jaja nie potrafią chodzić, siedzą w gnieździe i muszą być karmione przez rodziców. Niektóre z nich wykluwają się nieopierzone, z zamkniętymi oczami. Gniazdowniki opuszczają gniazdo dopiero wtedy, gdy są już dość duże, by uczyć się latać. Ptaki na tym etapie rozwoju nazywa się podlotami (mają one pióra podobne do piór dorosłych osobników). Ludzie, widząc podloty, myślą, że wypadły z gniazda i potrzebują pomocy. Często zabierają je do domu i starają się wykarmić. W ten sposób robią ptakom ogromną krzywdę, bo ich rodzice cały czas się nimi opiekują i, nawet jeśli tego nie widzimy, przynoszą im pokarm. Podlot zabrany do domu nie nauczy się żyć na wolności i wypuszczony zginie. Należy pomóc mu tylko wtedy, kiedy naprawdę jest w niebezpieczeństwie: wpadł do wody, siedzi na chodniku lub jezdni. Przenieśmy go w bezpieczne miejsce, jeśli trzeba osuszmy i zostawmy ptasim rodzicom. ​

Czy udało się Wam rozpoznać przedstawione na zdjęciach gatunki ptaków? Na pewno zauważyliście, że osobniki dorosłe (od góry) to: gołąb grzywacz (gniazdownik), drozd śpiewak (gniazdownik), perkoz dwuczuby (zagniazdownik), łabędź niemy (zagniazdownik), sokół wędrowny (gniazdownik), kaczka krzyżówka (zagniazdownik) i bączek (forma pośrednia między gniazdownikiem a zagniazdownikiem - pisklęta zaczynają wychodzić z gniazda kilka dni po wykluciu i czekają na karmienie, siedząc na trzcinach poza gniazdem).

"Co to za drzewo?"

Odszukajcie liście pięciu gatunków drzew. Obrysujcie kształty liści - każdy innym kolorem. Potem spróbujcie samodzielnie przerysować je na kartkę papieru i pokolorować. Czy wiecie, z jakich drzew pochodzą?

KARTA PRACY "CO TO ZA DRZEWO?" - POBIERZ TUTAJ

Drzewa pojawiły się na Ziemi ponad 300 milionów lat temu. Niektóre z gatunków, m.in. cis, sosna limba czy dąb, mogą żyć ponad tysiąc lat. Roli drzew nie da się przecenić: pochłaniają dwutlenek węgla, wydzielają tlen, są domem dla wielu zwierząt, zapewniają pożywienie zwierzętom i ludziom, oczyszczają powietrze z zanieczyszczeń przemysłowych i zatrzymują w glebie wodę.

Mamy nadzieję, że udało Wam się rozpoznać gatunki drzew, których liście ukryły się w naszej łamigłówce, zamieszczonej w powyższej karcie pracy.

Klon zwyczajny ma charakterystyczne pięciorożne liście i nasiona z długim skrzydełkiem w postaci nosków. Możemy go spotkać w lasach nizinnych, gdzie występuje w towarzystwie dębów, buków lub grabów. Szczególnie pięknie wygląda jesienią, kiedy na jednym drzewie można zobaczyć jednocześnie zielone, żółte i czerwone liście.

Grab pospolity to jedno z najpospolitszych drzew rosnących w Polsce. Liście grabu są symetryczne i mają ząbkowany brzeg. W łazienkowskich ogrodach zobaczyć można żywopłoty z grabu, ponieważ dobrze znosi on przycinanie, co stanowi przystosowanie do ogryzania młodych pędów przez roślinożerców, takich jak jelenie.

Dąb szypułkowy ma liście o charakterystycznym falowanym brzegu. Wiewiórki i sójki zakopują jesienią owoce dębu (żołędzie) po to, by móc je następnie zjadać w ciągu zimy. Każda z nich potrzebuje nawet trzech tysięcy zakopanych żołędzi. Co ciekawe, wiewiórki pamiętają większość miejsc, gdzie ukryły swoje zapasy. Z żołędzi, o których zapomną, wyrastają nowe dęby.

Jesion wyniosły źle znosi zacienienie i dlatego najczęściej spotkać go można nad brzegami rzek. W mitologii nordyckiej ogromne drzewo, które podpierało świat zamieszkany przez ludzi (a także kilka innych światów), było właśnie jesionem.

Kasztanowiec biały to roślina egzotyczna wywodząca się z Bałkanów. Pierwsze kasztanowce posadzone zostały w Polsce prawdopodobnie już w XVI wieku. Miliony lat temu kasztanowiec był znacznie bardziej pospolity, a według pewnej teorii jego nasiona są dostosowane do roznoszenia przez gatunek wielkiego wymarłego ssaka, być może mamuta lub nosorożca włochatego. Dziś kasztanowiec sadzony jest powszechnie w miastach i w parkach nie tylko dla swojej urody, lecz także dlatego, że dobrze toleruje zanieczyszczone powietrze.

KOLOROWANKI

"JAJA PTAKÓW?"

Poznajcie budowę jednego z najbardziej fascynujących tworów natury, czyli jaja. Spróbujcie pokolorować przygotowane przez nas szablony tak, aby przypominały jaja różnych gatunków ptaków. Kilka z nich możecie zobaczyć na załączonej ilustracji.

KOLOROWANKA "JAJA PTAKÓW" - POBIERZ TUTAJ

Jajo to symbol nowego życia, początku i odrodzenia, nieodłączny element Wielkanocy. Czy wiecie, co jajko ma w środku? Odpowiecie, że żółtko i białko, ale jego budowa jest bardziej skomplikowana. Największe jaja składają strusie (prawie 2 kg), najmniejsze - kolibry hawańskie (niecałe 1/2 grama).

Większe jaja, w stosunku do ciężaru swojego ciała, składają nieloty. Jajo kiwi waży 1/4 masy dorosłego osobnika i jest jednym z największych w porównaniu do wagi ptaka, niewiele mniejszym od jaja strusia, mimo że kiwi jest trochę większe od kury. Jajem i pisklęciem zajmuje się samiec kiwi, dla samicy wytworzenie tak ogromnego jaja jest wystarczającym wysiłkiem.

Ptaki latające zwykle składają małe jaja, ponieważ zbyt duże przeszkadzałyby samicy w lataniu. Jaja wielu gatunków wtapiają się w otoczenie, dzięki czemu drapieżnikowi trudno je znaleźć. Ptaki, które gnieżdżą się w dziuplach, składają zazwyczaj jaja białe, dzięki czemu widzą je w ciemności. Jaja małych ptaków śpiewających są przeważnie bardzo kolorowe. Ma to utrudnić kukułce podrzucanie jaja do gniazd innych gatunków, a może to robić skutecznie tylko w gniazdach z jajami podobnymi do tych, które sama składa. U kukułek występuje ogromne zróżnicowanie kolorów jaj. Samica kukułki musi więc wiedzieć, jakie składa jajka, by móc szukać gniazd ptaków, które składają podobne, co wcale nie jest łatwym zadaniem.

"Gniazdownik i zagniazdownik"

Pisklęta zagniazdowników po wykluciu opuszczają gniazdo i podążają za matką, która pokazuje im, gdzie można znaleźć pokarm. Pisklęta gniazdowników czekają w gniazdach na pożywienie, które przynoszą im rodzice (lub jedno z nich).

KOLOROWANKA "GNIAZDOWNIK I ZAGNIAZDOWNIK" - POBIERZ TUTAJ

Ptasie gniazdo kojarzy nam się z miseczką uplecioną z gałązek. Tak właśnie wygląda gniazdo wrony lub sroki. Z kolei bielik buduje potężną konstrukcję, która może mieć nawet dwa metry średnicy i trzy metry wysokości. Gniazda najmniejszych kolibrów mają wielkość naparstka i zbudowane są z pajęczyny. Inne są miękkie i przytulne, jak np. gniazdo zięby czy remiza, a część trudno w ogóle nazwać gniazdem; sieweczki składają jaja wprost na piasku, a niektóre pingwiny budują je z kamieni – jedynego dostępnego im materiału. Gniazdo perkoza to pływająca tratwa, powstała na wodzie. Remiz z kolei zawiesza swoje gniazdo na cienkiej gałązce nad wodą, co sprawia, że trudno się do niego dostać. Jaskółki dymówki i oknówki budują gniazdo z błota, a jaskółki brzegówki i zimorodki wykopują norę w ziemi. Dzięcioły wykuwają dziuple w drzewie, z których, po ich wyprowadzce, korzysta wiele innych gatunków, np. sowy. Ptaki chętnie budują gniazda w ukryciu: w dziupli, pomiędzy gałęziami, w pęknięciach muru czy pod dachówkami. W szczelinach budynków znaleźć można, zbudowane z lekkiego materiału, np. piór, gniazdo jerzyka. Żyjąca w Azji, podobna do jerzyka, salangana buduje gniazdo wyłącznie ze swojej śliny. Pingwin cesarski składa natomiast jajo na swoich stopach i nosi je aż do czasu, kiedy wykluje się pisklę.​

"Zięba"

Zachęcamy do pokolorowania rysunku przedstawiającego ziębę, pospolitego, małego ptaka.

KOLOROWANKA "ZIĘBA" - POBIERZ TUTAJ

Ziębę wyróżniają dwie białe pręgi na skrzydle i zielony kuper. Samiec jest bardziej kontrastowo ubarwiony od samicy.​ Zięba należy do rodziny łuszczaków, nazywanych też ziarnojadami, jak m.in szczygieł, krzyżodziób, grubodziób i kanarek. Łuszczaki żywią się nasionami roślin, które przed zjedzeniem pozbawiają osłonek, czyli łusek, żeby były lżej strawne. Mają krótkie, mocne dzioby, które świetnie radzą sobie z obłuskiwaniem ziaren. Co ciekawe niektóre łuszczaki, w tym m.in. zięby, zmieniają radykalnie dietę w sezonie lęgowym; pisklęta karmią owadami i same również w tym czasie zjadają owady. Zięby przylatują do nas na przełomie marca i kwietnia i odlatują we wrześniu. Część samców zimuje w kraju. 

"Gacek"

Czy wiecie, że w świecie zwierząt nie tylko ptaki potrafią fruwać? Świetnymi lotnikami są także nietoperze. Poznajcie  i pokolorujcie jednego z nich - gacka.

KOLOROWANKA "GACEK" - POBIERZ TUTAJ

Nietoperze to latające ssaki. Ich skrzydła mają inną budowę niż skrzydła ptaków - powierzchnię lotną tworzy błona rozpięta pomiędzy czterema palcami dłoni. Pierwszy palec (odpowiednik naszego kciuka) nie wchodzi w skład skrzydła, jest krótszy i zakończony pazurem, który pozwala nietoperzom przyczepiać się do gałęzi lub skał. Ssaki te znane są z tego, że śpią, wisząc głową w dół. Nam taka pozycja wydaje się bardzo niewygodna, ale nietoperze właśnie w ten sposób odpoczywają. Ich stopy zbudowane są tak, by zaciskały się same, nietoperz musi użyć siły, by puścić się gałęzi, a nie by się jej trzymać. W ciągu dnia na niebie można zobaczyć wiele szybko latających drapieżnych ptaków, takich jak sokoły, krogulce i jastrzębie. Dlatego właśnie nietoperze wolą spać w dzień, a latać nocą, gdy większość ptaków śpi. Nietoperze potrafią poruszać się w ciemności, ponieważ do nawigacji nie używają wzroku, ale słuchu. Wydają dźwięki, a następnie nasłuchują powracającego echa, na podstawie którego potrafią rozpoznać przeszkodę znajdującą się przed nimi. Wykorzystywane przez te ssaki zjawisko to echolokacja. Słuch nietoperzy jest tak czuły, że potrafią wykrywać nawet latające w ciemności owady, które są ich pożywieniem. Najszybszym ssakiem na Ziemi jest nietoperz, molosek brazylijski. Potrafi on latać z prędkością 160 kilometrów na godzinę, a więc szybciej od biegnącego geparda.

"Gołąb"

Czy wiecie, czym nie wolno karmić gołębi? Jeśli nie jesteście pewni, to poczytajcie. Pokolorujcie też rysunek gołębia - najpopularniejszego miejskiego ptaka.

KOLOROWANKA "GOŁĄB" - POBIERZ TUTAJ

Gołąb miejski pochodzi od gołębia skalnego i nie jest naszym rodzimym gatunkiem – bardzo dawno temu przywędrował do nas ze wschodu. Miasta wabią gołębie obfitością pokarmu. Ptaki te żywią się odpadkami pozostawianymi przez ludzi. Taka dieta często nie wychodzi gołębiom na zdrowie. Wartościowym pożywieniem są dla nich nasiona zbóż i dziko rosnących roślin. Jeżeli chcemy karmić gołębie, dajmy im ziarna pszenicy, grubą kaszę lub, w ostateczności, wysuszony i pokrojony w kostkę biały chleb (bez polepszaczy). Ptaki te w mistrzowski sposób potrafią wykorzystać otoczenie człowieka do budowy gniazd - można je znaleźć nie tylko na strychach czy poddaszach, lecz także w przewodach wentylacyjnych czy pod mostami. Powszechnie uważa się, że gołębie są głupie, bo czyż można za mądrego uznać ptaka, który przechodzi przez jezdnię i nie ucieka, kiedy nadjeżdża samochód? Chociaż gołębie nie dorównują ptasim intelektem krukowatym, wielkość ich populacji świadczy o tym, że świetnie sobie radzą. W przyrodzie miarą sukcesu nie jest bowiem umiejętność rozwiązywania łamigłówek, ale wielkość populacji.

 "Perkoz dwuczuby"

KOLOROWANKA "PERKOZ DWUCZUBY" - POBIERZ TUTAJ

Woda - środowisko życia wielu zwierząt, w tym także perkoza dwuczubego - jest symbolem życia i odrodzenia. W stanie ciekłym musi być obecna w każdej żywej komórce, aby mogła ona funkcjonować. Życie na Ziemi powstało w oceanie i tylko niektórym grupom organizmów udało się przystosować do bytowania na lądzie. To jednak nie znaczy, że żyją bez wody. Noszą zapas wody wewnątrz ciała - organizm człowieka składa się prawie w 70 proc. z wody. Zarówno rośliny, jak i zwierzęta żyjące na lądzie muszą pozyskać wodę i zatrzymać ją wewnątrz ciała (np. dzięki skórze). Jest to szczególnie ważne dla gatunków bytujących w suchych rejonach. Rośliny pustynne gromadzą wodę bardzo szybko i w bardzo dużych ilościach, bo często do przeżycia musi im wystarczyć padający raz na kilka lat deszcz. Pustynne zwierzęta pozyskują wodę wraz z pokarmem i starają się nią bardzo oszczędnie gospodarować, np. gady i ptaki żyjące na pustyni wydalają mocz w postaci niemal suchej. Nasiona roślin i jaja niektórych skorupiaków potrafią przetrwać pewien czas w stanie wysuszenia. Ich procesy życiowe zostają zatrzymane w oczekiwaniu na pojawienie się wody.

"PAMIĘTNIK WIEWIÓRKI GABRYSI" - OPOWIEŚCI PRZYRODNICZE DLA NAJMŁODSZYCH