Pomnik Jana III

Pomnik przedstawia króla Jana III na wspiętym koniu, tratującego dwóch powalonych Turków. Sobieski ma strój rzymskiego żołnierza, we wzniesionej ręce trzyma buławę.

Pomnik Jana III, ustawiony na osi Pałacu na Wyspie, zamyka północną perspektywę z okien Sali Salomona. Zaprojektowany został przez André Le Bruna, nadwornego rzeźbiarza króla Stanisława Augusta, wykonawcą był zaś Franciszek Pinck.

Pierwowzorem monumentu Jana III był m.in. barokowy pomnik konny Sobieskiego znajdujący się w Wilanowie oraz konny pomnik Ludwika XIV autorstwa Gianlorenza Berniniego. Jest to rzeźba typowo barokowa, jednocześnie jedyny wykonany na zamówienie Stanisława Augusta pomnik wolno stojący (drugi w Warszawie po kolumnie Zygmunta).

Pomnik został uroczyście odsłonięty 14 września 1788 r. w 105. rocznicę zwycięstwa pod Wiedniem. Stanisław August szczególnie cenił sobie osobę Jana III. Przez polskiego władcę przemawiał jednak nie tylko szacunek dla poprzednika. Pomnik był także elementem antytureckiej propagandy. Wystawiono go po rozpoczęciu w 1787 r. wojny Turcji z Rosją. Polska miała współdziałać w tym konflikcie z Katarzyną II, dostarczając jej wojska. Stanisław August chciał w ten sposób zacieśnić stosunki z Rosją i zabezpieczyć kraj przed nowymi zaborami.