Zapraszamy na wykład, podczas którego dr Dorota Dukwicz opowie o przyczynach pierwszego rozbioru Polski. Wykaże, że kluczowe dla losów naszego państwa decyzje zapadały w Petersburgu, a nie w Berlinie.

Do schyłku XX w. wśród badaczy epoki stanisławowskiej dominowało przekonanie, że u źródeł pierwszego rozbioru leżały pruskie zakusy na ziemie Rzeczypospolitej; to "podchody" Berlina wobec Rosji miały wpłynąć na Katarzynę II, która "nie chciała, ale musiała" ulec pruskim naciskom w 1772 r. i przystąpić do uknutego w Berlinie spisku przeciw Polsce. Uzasadniono go w petersburskich traktatach nieprzekonywająco: mocarstwa ościenne, zaniepokojone polską anarchią i powodowane troską o europejski ład, wspólnie podjęły decyzję o rozbiorze.

W obrazie, który zdominował historiografię, od dawna dostrzegano niespójności i próbowano przeniknąć zakulisowe niuanse. Nie zauważono jednak tego, że żaden z autorów "kanonicznej wersji" nie tylko nie zgłębiał rosyjskich archiwaliów, ale nie znając języka, nie korzystał nawet z rosyjskich edycji źródłowych.

Podczas wykładu dr Dorota Dukwicz postara się pokazać, w jaki sposób sięgnięcie do nowych źródeł i, pod ich wpływem, reinterpretacja tych już opublikowanych, pozwoliły zweryfikować stary schemat wyjaśniania przyczyn pierwszego rozbioru. Dziś już wiemy, że kluczowe dla losów polskiego państwa były lata 1769-1771, a decyzje o rozbiorze zapadły znacznie wcześniej, niż dotąd sądziliśmy, i nie w Berlinie, ale w Petersburgu. Można dziś z dużą dozą pewności powiedzieć, że Katarzyna II skłoniła się ku podziałowi, kierując się częściowo fałszywymi przesłankami. Czy zatem do rozbioru mogłoby nie dojść, gdyby rosyjska imperatorowa i jej doradcy byli lepiej poinformowani? Czy Rzeczpospolita mogła się w 1772 r. uratować?

Dr Dorota Dukwicz - historyk, badacz dziejów Rzeczypospolitej Obojga Naro­dów XVIII wieku, adiunkt w Zakładzie Studiów Nowożytnych Instytutu Histo­rii Polskiej Akademii Nauk, członek Polskiego Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym. Autorka monografii pt. "Rosja wobec sejmu rozbiorowego warszaw­skiego (1772-1775)" oraz artykułów publikowanych na łamach "Kwartalnika Hi­storycznego", "Acta Poloniae Historica", "Wieku Oświecenia" i w wielu tomach zbiorowych. Interesuje się historią polityczną i historią dyplomacji. Jej aktualne badania koncentrują się wokół problemu międzynarodowego położenia Rzeczy­pospolitej w dobie konfederacji barskiej.

CYKL WYKŁADÓW "CZY MOGŁA SIĘ URATOWAĆ? RZECZPOSPOLITA W XVIII WIEKU"