Truizmem jest stwierdzenie, że Rzeczpospolita Obojga Narodów była zamieszkana przez wiele grup religijnych i etnicznych, jednak szczegóły tej różnorodności często umykają naszej uwadze. Świetnym przykładem są Karaimi, wymykający się wszelkim stereotypowym podziałom i pozwalający dostrzec nietypowe połączenie między judaizmem a tureckością.

Judaizm w Rzeczypospolitej to nie tylko żydzi ortodoksyjni, a nieortodoksyjne oblicza religii mojżeszowej to nie tylko nowe prądy, takie jak frankizm, chasydyzm czy haskala. W Rzeczypospolitej funkcjonował również podział bardziej fundamentalny i dużo starszy, sięgający VIII w., gdy część wyznawców judaizmu odrzuciła komentarze do Biblii (Talmud), opierając swą wiarę wyłącznie na Starym Testamencie. W opinii samych wiernych, jest to pierwotna i właściwa postać wiary mojżeszowej. Z kolei najbardziej znanym ludem tureckim żyjącym na ziemiach Rzeczypospolitej są Tatarzy, wyznający sunnicki odłam islamu. Podobnego pochodzenia są również Karaimi, rozumiani tym razem jako grupa etniczna. Ich przodkowie przyjęli judaizm nietalmudyczny we wczesnym średniowieczu, prawdopodobnie w istniejącym nad dolną Wołgą Państwie Chazarów.

Karaimów wyróżnia zatem podwójna, nietypowa identyfikacja: są wyznającym własną odmianę judaizmu ludem tureckim, posiadającym swój język i obyczaje. Ich głównym centrum pozostaje od stuleci Krym, jednak już w średniowieczu osiedli na Rusi Czerwonej (Halicz), Wołyniu (Łuck) i na Litwie (Troki). Ta maleńka, licząca zaledwie kilkaset osób grupa, przez stulecia wrosła w swoją polsko-litewską ojczyznę, potrafiąc równocześnie zachować odrębność kulturową, religijną i językową. Podczas wykładu spróbujemy prześledzić losy tej niezwykłej społeczności i jej miejsce w wielokulturowej Rzeczypospolitej.

Wykład "Karaimi w Rzeczypospolitej, czyli inne oblicze judaizmu i tureckości" odbędzie się 19 sierpnia 2020 r. o godz. 18.00 w strefie leżakowania przy Starej Kordegardzie. Wstęp - 1 zł, bilety do nabycia w kasach w Podchorążówce i w Starej Oranżerii, czynnych w godz. 10.00-16.00, lub za pośrednictwem strony e-wejściówki (doliczana jest opłata transakcyjna), liczba miejsc ograniczona.

Prosimy o zapoznanie się z załączonymi powyżej wytycznymi sanitarnymi i obowiązkiem złożenia oświadczenia o stanie zdrowia.

Dr Melchior Jakubowski - historyk i historyk sztuki, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się geografią historyczną i historią krajobrazu, sztuką rokokową oraz stosunkami religijnymi i etnicznymi w dawnej Rzeczypospolitej.