Zapraszamy na wykład, poświęcony architekturze Warszawy w czasach stanisławowskich. Omówione zostaną najważniejsze projekty ostatniego władcy Polski, m.in. dotyczące królewskich rezydencji i najważniejszych gmachów użyteczności publicznej.
Oficjalnymi miejscami sprawowania rządów były w Rzeczpospolitej królewskie zamki w Warszawie, Grodnie i w Krakowie, funkcjonujące nie tylko jako rezydencja panującego, lecz także - w przypadku dwóch pierwszych - siedziba obradującego Sejmu. Szczególnie dużo czasu i energii Stanisław August poświęcił planom przekształcenia swojej warszawskiej rezydencji. Choć obiekt nie został - za wyjątkiem części wnętrz - przebudowany, to powstałe w związku z królewskimi zamiarami projekty świadczą zarówno o wielkich aspiracjach monarchy, jak i o potrzebie wzniesienia nowoczesnej siedziby z reprezentacyjnym dziedzińcem, niezbędnym podczas państwowych uroczystości. Pozostałe dwie rezydencje poddawane byłe jedynie okazjonalnym remontom i doposażeniu w związku z planowanymi wizytami monarchy, czy to z okazji posiedzeń Sejmu (Nowy Zamek w Grodnie), czy też królewskiego przejazdu (Zamek na Wawelu).
W momencie objęcia tronu przez Stanisława Augusta, w 1764 r. zaniedbywana latami przez Wettynów stolica pozbawiona była podstawowych instytucji niezbędnych do właściwego funkcjonowania państwa i miasta. Nie było tu uniwersytetu, uczelni artystycznej i wojskowej, Akademii Nauk, muzeum czy nowoczesnego szpitala, a jedyny działający teatr pochodził z czasów Augusta II. Toteż wśród priorytetów Stanisława Augusta ważne miejsce zajmował postulat powołania takich instytucji i wzniesienia dla nich nowoczesnych, a przy tym reprezentacyjnych gmachów, które miały jednocześnie upiększać Warszawę. W czasie 30-letnich rządów królowi udało się zrealizować jedynie część ambitnie zakrojonych planów. Ograniczone możliwości finansowe monarchy i Rzeczpospolitej sprawiły, że nowo powołanym instytucjom - szkole wojskowej, królewskiej Malarni czy Teatrowi Narodowemu - nie udało się zapewnić odpowiedniego i godnego gmachu, nawet jeśli dla ostatniej z wymienionych wzniesiono nową siedzibę vis-à-vis pałacu Krasińskich.
Podczas wykładu przedstawione zostaną wspomniane wyżej idee Stanisława Augusta, ze szczególnym uwzględnieniem jego rezydencji oraz budowli użyteczności publicznej: Teatru Narodowego, Akademii Nauk, Szkoły Wojskowej, kościołów św. Jana i Ujazdowskiego, mostu na Wiśle oraz innych mniej spektakularnych założeń. Wykład ilustrowany będzie prezentacją najważniejszych i najbardziej interesujących projektów pochodzących ze zbiorów Stanisława Augusta, przechowywanych dziś w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.
Wykład "Publiczne - miejsca sprawowania rządów i obiekty użyteczności publicznej w Warszawie wieku oświecenia" jest częścią cyklu "Warszawa oświecona - od konceptu do realizacji".
Przemysław Wątroba - historyk sztuki, kurator rysunków architektonicznych w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. W swoich badaniach koncentruje się na architekturze doby stanisławowskiej i początkach kolekcjonerstwa rysunków architektonicznych. Przygotowuje rozprawę doktorską na temat twórczości architekta Jakuba Kubickiego. Współautor katalogów Kościół bernardynów na Czerniakowie. Dzieło, artyści i projekty Tylmana z Gameren (2013), Elizeum - podziemny salon księcia: Dla Przyjaciół i Pięknych Pań (2016), a także tomu Kazimierza Stronczyńskiego widoki i opisy zabytków starożytności w Królestwie Polskim (1844-1855), (2011). Autor szeregu artykułów, m.in. Jakuba Kubickiego projekty urbanistyczne dla Warszawy i Pragi. Przyczynek do recepcji urbanistycznych idei francuskiego oświecenia (1998), Pierre’a Ricauda de Tirregaille’a nieznany plan założenia pałacowo-parkowego księżnej Eleonory Michałowej Czartoryskiej w Wołczynie (2000), Warszawskie obchody pierwszej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja i kościół Najwyższej Opatrzności w Ujazdowie (2011), Wezuwiusz w Kaniowie - realizacje Jakuba Kubickiego z okazji spotkania Stanisława Augusta i Katarzyny II w maju 1787 roku (2013), Kolekcjonerstwo rysunku architektonicznego w XVIII-wiecznej Polsce na przykładzie kolekcji Stanisława Augusta. Postulaty badawcze (2014). Autor not biograficznych polskich architektów do krajowych i zagranicznych leksykonów sztuki; ostatnio opracował zespół 600 rysunków Tylmana van Gameren (Katalog zbiorów Gabinetu Rycin BUW; Rysunki architektoniczne i dekoracyjne. Tylman van Gameren, tom 1-2, Warszawa 2019 [w druku]).
