Zapraszamy na spotkanie z cyklu "Nasi Wielcy", poświęcone wspomnieniu życia i twórczości prof. Gerarda Ciołka, architekta, planisty, konserwatora, historyka sztuki ogrodowej, w 115. rocznicę jego urodzin.

Prof. Gerard Ciołek to - obok Longina Majdeckiego i Janusza Bogdanowskiego - jeden z najwybitniejszych znawców historii sztuki ogrodowej w Polsce, z którego dorobku korzystają osoby zajmujące się tą tematyką. W okresie powojennym odegrał on ogromną rolę w zakresie ochrony i konserwacji zabytków sztuki ogrodowej, krajobrazu kulturowego i naturalnego.

O życiu i twórczości prof. Gerarda Ciołka opowie prof. dr hab. inż. arch. Agata Zachariasz z Politechniki Krakowskiej.

Gerard Ciołek - biografia

Gerard Ciołek urodził się 24 września 1909 r. w Wyżnicy na Bukowinie. Tam ukończył szkołę powszechną. Następnie uczył się w  Czerniowcach, a od 1921 r. w gimnazjum im. S. Staszica w Lublinie, gdzie uzyskał maturę. Planował studia malarskie na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie; ostatecznie w 1929 r. rozpoczął studia w Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Dyplom magistra inżyniera architekta obronił w maju 1936 r. na podstawie pracy "Projekt parku rozrywek kulturalnych i wypoczynku", wykonanej pod kierunkiem prof. Franciszka Krzywdy Polkowskiego. W 1934 r. podjął współpracę z Zakładem Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej, kierowanym przez prof. Oskara Sosnowskiego. Od 1937 r., jako starszy asystent w Zakładzie Architektury Polskiej PW, rozpoczął działalność naukową. Już wtedy za swe prace uzyskał dyplom honorowy na wystawie w Paryżu. Jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej podróżował po Finlandii, Szwecji i Danii. W 1938 r. został delegatem Zakładu Architektury Polskiej na kongres architektury ogrodowej i ochrony krajobrazu w Niemczech. W okresie Powstania Warszawskiego pełnił funkcję oficera operacyjnego w referacie kartograficznym. Po kapitulacji dostał się do niewoli, w której był do maja 1945. Potem jako oficer Polskiej Brygady Spadochronowej wykładał w szkolnictwie zawodowym dla żołnierzy. Był współzałożycielem Polskiej Politechniki w Brukseli. Do Polski powrócił w 1945 r. i objął stanowisko dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska i Swojszczyzny w Ministerstwie Kultury i Sztuki. Jednocześnie, jako adiunkt, rozpoczął pracę na Wydziale Architektury PW. W 1948 r. powierzono mu stanowisko zastępcy profesora i kierownika Katedry Planowania Wstępnego na Wydziale Architektury AGH w Krakowie. Odegrał wybitną rolę, pracując w Ministerstwie Kultury i Sztuki u boku prof. Jana Zachwatowicza i pełniąc funkcję członka Państwowej Rady Ochrony Przyrody. Równocześnie prowadził wykłady zlecone na Politechnice Warszawskiej i SGGW. W 1951 r. objął kierownictwo Katedry Urbanistyki w Politechnice Krakowskiej. W 1954 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Planowania Przestrzennego, a po reorganizacji katedr w 1963 objął kierownictwo nowej Katedry Planowania Krajobrazu i Terenów Zielonych. Praca na Politechnice Krakowskiej stała się zaczynem na gruncie polskim ujmowania ochrony zabytków jako ochrony środowiska i krajobrazu kulturowego, który podjęli uczniowie prof. Ciołka, gdy odszedł w pełni sił twórczych w 1966 r.

Jego działalność naukowa i  twórcza koncentrowała się wokół trzech głównych nurtów: historii ogrodów, ich ochrony, konserwacji i rewaloryzacji oraz projektowania terenów zieleni; regionalizmu - budownictwa i osadnictwa wiejskiego; ochrony i kształtowania krajobrazu oraz planowania przestrzennego. Wśród jego publikacji za najwybitniejsze jest uznawane dzieło "Ogrody polskie" (1954), ale opublikował też: "Zarys historii kompozycji ogrodowej w Polsce" (1955), "Zarys ochrony i kształtowania krajobrazu" (1964), "Materiały do słownika twórców ogrodów polskich" (współautor wraz z W. Plapisem, 1968), "Regionalizm w budownictwie wiejskim w Polsce" (1984) i wiele innych prac.

Prof. Gerard Ciołek zainicjował i prowadził rejestrację zabytków. Kompletował dokumentację historyczną i fotograficzną (ewidencją objęto ok. 2600 ogrodów, a także zabytkowych cmentarzy). W swym bogatym dorobku naukowym pozostawił archiwum wyjątkowej wielkości i wartości, które pod nazwą "Tek Ciołka" jest wykorzystywane przez środowisko konserwatorskie. Był autorem projektów rewaloryzacji ponad 100 zabytkowych ogrodów; wśród nich były m.in.: Arkadia, Białystok, Baranów, Jabłonna, Łańcut, Nieborów, Wilanów, Pszczyna, Puławy, Rogalin.

Cykl "Nasi Wielcy", prezentujący osiągnięcia architektów krajobrazu, ogrodników i planistów, zasłużonych dla polskiej sztuki ogrodniczej, odbywa się w ramach projektu "Świat ogrodów Longina Majdeckiego". Organizatorzy: Muzeum Łazienki Królewskie, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków.

Agata Zachariasz - prof. dr hab. inż. arch., Politechnika Krakowska, Wydział Architektury, Katedra Architektury Krajobrazu. Zainteresowania badawcze: architektura krajobrazu, historia sztuki ogrodowej, konserwacja i rewaloryzacja zabytkowych ogrodów, kształtowanie terenów zieleni, standardy projektowania, współczesne trendy w architekturze krajobrazu, krajobraz, tożsamość i genius loci, urbanistyka i planowanie przestrzenne. Autorka blisko 200 publikacji oraz wielu studiów i projektów.