Cenne miniatury z kolekcji króla Stanisława Augusta, graficzny portret monarchy oraz przedmioty XVIII-wiecznej sztuki zdobniczej zaprezentowane zostaną na wystawie czasowej w Białym Domu. To dzieła, które trafiły do Łazienek Królewskich jako nabytki z polskich i zagranicznych aukcji.

Biały Dom, którego renowacja, zakończona w ubiegłym roku, została nagrodzona muzealną nagrodą "Sybilla", jest najcenniejszym zabytkiem XVIII-wiecznej architektury w Polsce. Jego wnętrza, ozdobione malowidłami wybitnych nadwornych malarzy, cennymi meblami i zabytkami rzemiosła, nadal dopełniane są starannie dobieranymi dziełami, kupowanymi w Polsce i na zagranicznych aukcjach.

W Pokoju Stołowym na parterze Białego Domu zwiedzający będą mogli obejrzeć ostatnie takie nabytki, w tym: dwie znakomite miniatury pochodzące z kolekcji Stanisława Augusta, z wizerunkami przyjaciółek króla: Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej i Magdaleny Agnieszki Sapieżyny, autorstwa najprawdopodobniej nadwornego miniaturzysty Johanna Zeicha; oraz piękny, graficzny portret króla, wykonany w 1792 r. przez Pierre’a Alexandre’a Tardieu. Zaprezentowane zostaną również trzy ciekawe przykłady sztuki zdobniczej: zabawny pojemnik na masło z miśnieńskiej porcelany w kształcie kaczki, zaprojektowany przez wybitnego saskiego rzeźbiarza, Johanna Joachima Kändlera, czynnego na dworze Augusta II Mocnego; srebrny koszyczek na chleb lub owoce, imitujący plecionkę z wikliny, wyrób gdańskiego złotnika,  Carla Ludwiga Berendta, z ok. 1780 r.; oraz drewnianą kasetkę z pojemnikami na perfumy i innymi akcesoriami, paryski wyrób z lat 1762-1768, który mógłby należeć do jednej z królewskich sióstr lub innych dam, tak chętnie goszczących w czasach Stanisława Augusta w Białym Domu.

Miniaturowy portret Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej
Johann Zeich ? (zm. 1789)

Miniatura pochodzi z kolekcji Stanisława Augusta. Przedstawia kuzynkę i przyjaciółkę króla, żonę marszałka Stanisława Lubomirskiego, jedną z najbardziej wpływowych dam polskiego oświecenia w młodym wieku, w charakterystycznej dla mody II poł. lat 50. XVIII w. fryzurze à la mouton, ozdobionej egretą z czarnych piór, w złocistej sukni i błękitnym płaszczu podbitym gronostajowym futrem, świadczącym o jej książęcej pozycji. Autor miniatury, którym był najpewniej nadworny miniaturzysta Stanisława Augusta, Johann Zeich, wzorował się na olejnym portrecie księżnej, namalowanym ok. 1757 r. przez Marcella Bacciarellego, znajdującym się dziś w Zamku w Łańcucie.

Miniaturowy portret Magdaleny Agnieszki z Lubomirskich Sapieżyny
Johann Zeich ? (zm. 1789)

Miniatura pochodzi z kolekcji Stanisława Augusta. Przedstawia wieloletnią przyjaciółkę Stanisława Augusta i matkę jego trójki dzieci w odważnym dezabilu odsłaniającym pierś; jej wysoko upięte włosy charakterystyczne są dla mody II poł. lat 70. XVIII w. Jest to najpewniej dzieło nadwornego królewskiego miniaturzysty, Johanna Zeicha. Cechy stylowe kompozycji każą się domyślać, że wzorowana była na zaginionym, nieznanym dziś, obrazie Marcella Bacciarellego, pod którego kierunkiem Zeich pracował w zamkowej Malarni.

Portret Stanisława Augusta
Pierre Alexandre Tardieu (1756-1844), rytownik

Na tym znakomitym graficznym portrecie z 1792 r. król Stanisław August został ukazany we fraku, z orderami Orła Białego i Czarnego. Autor ryciny wzorował się najprawdopodobniej na "Portrecie Stanisława Augusta z popiersiem papieża Piusa VI", znanym z licznych kopii i powtórzeń, którego oryginał, namalowany w 1789 r. przez Marcella Bacciarellego, jest dziś własnością Zamku Królewskiego w Warszawie. Pierre Alexandre Tardieu (1756-1844), francuski rytownik, który studiował na akademii w Sankt Petersburgu i w Mediolanie, w licznych portretach wykonywanych na podstawie malarskich pierwowzorów doskonale oddawał charakter i styl danego artysty. W grafice umiejętnie imitował malarskość oryginału i indywidualność portretowanego. 

Kasetka - przybornik na perfumy
Paryż, 1762-1769

Drewniana kasetka dekorowana jest fornirem z trzech gatunków drewna. Na wieczku ornament ułożony jest  w romby, na bokach w jodełkę. Wieko otwiera się w 2/3 wysokości. Wewnątrz wieka znajduje się lusterko w ramce wykonanej z pasmanterii. W dolnej części kasetki umieszczono przegródki wyłożone czerwoną tkaniną i obwiedzione złotą pasmanterią. Przegródki kształtem i wielkością dopasowane są do czterech szklanych buteleczek i srebrnych akcesoriów: talerzyka, kieliszka i lejka. Buteleczki mają srebrne zatyczki umieszczone na łańcuszkach, jednej zatyczki brakuje.

Srebrny koszyczek
Carl Ludwig Berendt, Gdańsk, ok. 1780 

Koszyczek z ażurowymi kołnierzem, naśladującymi wiklinową plecionkę, przeznaczony na chleb, ciastka bądź suszone owoce. Jest to wyrób gdańskiego złotnika  Carla Ludwiga Berendta z ok. 1780 r. Znane są jeszcze dwa podobne koszyki tego autora, jeden w zbiorach Muzeum Gdańska, drugi w Oesterreichisches Museum für Angewandte Kunst w Wiedniu.

Pojemnik na masło w formie kaczki
Johann Joachim Kändler (1706-1775) - model (?)
Porzellan-Manufaktur Meissen, II poł. XVIII w.

Niewielkich rozmiarów porcelanowa kaczuszka wygląda niczym zabawka, choć nią nie jest; przedmiot służy bowiem do przechowywania masła. Maselniczki przybierające kształt ptaków, naturalistycznie formowane i malowane, były popularnym i pożądanym elementem XVIII-wiecznych zastaw stołowych. Maselniczka składa się z pojemnika znajdującego się w korpusie kaczki, a pokrywkę stanowią jej skrzydełka. Jest to wyrób słynnej miśnieńskiej manufaktury porcelany, a za autora pierwszych tego typu pojemników uznaje się Johanna Joachima Kändlera, niemieckiego rzeźbiarza, który był głównym modelarzem w Miśni.

Wystawa "Piękne przedmioty. Nabytki 2020" prezentowana będzie w Białym Domu od 4 maja do 30 września 2021 r., od wtorku do czwartki w godz. 10.00-16.00, od piątku do niedzieli w godz. 10.00-18.00. Wstęp na podstawie jednego wspólnego biletu do wszystkich obiektów (40 zł - bilet normalny, 20 zł - ulgowy, 1 zł - dzieci od 7 lat i młodzież do 26. roku życia); w piątki - bezpłatnie.