Meksykański Plakat Kulturalny

Globalny design z Puebli
Germán Montalvo

Globalny design z Puebli

Nie da się przejść obojętnie obok plakatów Germána Montalva i Benita Cabañasa. Tworzone przez nich prace intrygują współczesnego odbiorcę pod każdą szerokością geograficzną. Projektanci posługują się powszechnie zrozumiałym językiem graficznym, w którym syntetyczne znaki i symbole bez trudu dają się odczytać w kontekście anonsowanych wydarzeń kulturalnych. Lecz – choć funkcja informacyjna jest istotna dla meksykańskich twórców – nie traktują oni projektowania tylko w kategoriach użytkowych. Równie ważne jest dla nich przekazanie odbiorcy własnej wrażliwości i wyobraźni, a także komentarza do rzeczywistości. „Plakat jest jak poezja” – twierdzi Germán Montalvo.

Sferą działalności meksykańskich projektantów-poetów jest – posługując się słowami Zbigniewa Herberta – uparty dialog z rzeczywistością konkretną, „z tym stołkiem, z tym bliźnim, z tą porą dnia”. Cabañas „kontempluje” najprostsze obiekty dnia codziennego, wspólne ludziom w dowolnym miejscu na świecie: miotły, doniczki, kredki, kapsle…, Montalvo zaś tworzy uwspółcześnione monstra zaczerpnięte z mitologii azteckich przodków. Cabañasa interesuje projektowanie dla odbiorców pochodzących z różnych stref kulturowych; Montalvo analizuje konkretną rzeczywistość Meksyku z jego tradycją i przeszłością, próbując sprowokować adresata swoich prac do zastanowienia się nad własną tożsamością kulturową, choć wernakularne projekty artysty są doskonale zrozumiałe również dla odbiorcy spoza Meksyku.

Twórczość tych dwóch grafików z jednego miasta pokazuje dobitnie, że pojęcie „szkół narodowych” przestało mieć rację bytu, a także że design globalny nie musi być synonimem unifikacji, gdyż wraz z przepływami pomiędzy kulturami nie tylko poszerza się powszechna wiedza niezbędna do zrozumienia innych kultur, lecz również wzbogaca się repertuar uniwersalnych symboli.

Sacrum i profanum

Zdeformowane, amorficzne ludzko-zwierzęce struktury, antropomorficzne zwierzęta, owoce, czy przedmioty – to stały repertuar motywów w projektach Germána Montalva. Choć przypominają niekiedy zmiennokształtne istoty z serii książeczek dla dzieci o rodzinie Barbapapy, nie nawiązują do zachodniej kultury komiksu lat 70., lecz do tradycji prekolumbijskiej, która jest istotnym źródłem inspiracji dla projektanta.

Fascynacja ta daleka jest jednak od powierzchownych zapożyczeń ikonograficznych i – dla odbiorcy niewtajemniczonego w arkana mitologii Azteków – może być niekiedy nieczytelna. Projektant sięga bowiem do natury mitu i proponuje uwspółcześnioną wersję mitologii swych przodków, która ma umożliwić zrekonstruowanie zerwanych przez najazd konkwistadorów więzów z kulturą prekolumbijską. Poza funkcją użytkową, którą metaforyczne postacie z projektów Montalva doskonale spełniają pod każdą szerokością geograficzną, zyskują one dodatkową funkcję rytualną, zrozumiałą jedynie dla odbiorcy w Ameryce Łacińskiej. Wernakularne projektowanie Germána Montalva ma więc nie tylko sprawnie informować o różnych wydarzeniach kulturalnych, ale także pobudzać odbiorcę do refleksji nad pytaniami: „Skąd przyszliśmy?”, „Kim jesteśmy?”, „Dokąd zmierzamy?”.

Katarzyna Matul

Germán Montalvo (ur. w 1956 roku w Omealce, w meksykańskim stanie Veracruz) zajmuje się projektowaniem książek, plakatów, ceramiki, biżuterii oraz mebli. W 1977 roku ukończył studia projektowe w Società Umanitaria, Scuola del Libro w Mediolanie. Współpracował z fotografką Marianą Yampolsky przy opracowaniu graficznym podręczników szkolnych. Stypendysta Meksykańskiego Narodowego Funduszu na rzecz Kultury i Sztuki (FONCA). Wykłada historię designu na wielu uniwersytetach, między innymi na Uniwersytecie Obu Ameryk (UDLAP) czy Uniwersytecie Sztuki (Unarte) w Puebli. Jego plakaty filmowe były dwukrotnie uhonorowane nagrodą Coral na Festiwalu Nowego Kina Latynoamerykańskiego w Hawanie. W 1995 roku Meksykańska Akademia Designu przyznała mu nagrodę w dziedzinie projektowania. W 2009 roku otrzymał nagrodę specjalną za wybitne osiągnięcia w dziedzinie designu, przyznaną przez Meksykańską Radę Projektantów. Brał udział w licznych konkursach plakatu w Chicago, Meksyku i Boliwii. Jego prace były wystawiane w Galerii Franco Balan w Aoście, w siedzibie Włoskiego Związku Projektowania Komunikacji Wizualnej (AIAP) w Mediolanie, a także w Galerii DDD w Osace. Członek grupy Imprenta Madero zrzeszającej projektantów oraz członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Grafików (AGI).