Plakat polski. Początki

Prace artystów międzywojnia, którzy współtworzyli plakat polski i grafikę użytkową, oglądać można na wystawie w Galerii Plenerowej przy Al. Ujazdowskich. Prezentowane są m.in. projekty Tadeusza Gronowskiego, Stefana Norblina, Witolda Chomicza, Macieja Nowickiego i Jerzego Hryniewieckiego.

Prace artystów międzywojnia, którzy współtworzyli plakat polski i grafikę użytkową, oglądać można na wystawie w Galerii Plenerowej przy Al. Ujazdowskich. Prezentowane są m.in. projekty Tadeusza Gronowskiego, Stefana Norblina, Witolda Chomicza, Macieja Nowickiego i Jerzego Hryniewieckiego.

Przełom XIX i XX wieku to czas upowszechnienia się plakatu rozumianego jako rozbudowany obraz zintegrowany z liternictwem. Poprzednik plakatu - afisz - bazował na układzie tekstowym niekiedy wzbogacanym niewielkimi ilustracjami. Rozwój sztuki plakatu związany jest ściśle z dynamicznym rozwojem techniki barwnej litografii w ostatnich dekadach XIX w. W tamtych czasach plakat był najważniejszym środkiem przekazu różnego rodzaju komunikatów dla masowego ulicznego odbiorcy.

Plakat secesyjny

Reklama, propaganda, instytucje kultury, teatry, kabarety i nieco później kina, chętnie sięgały po plakaty w celu promowania towarów, idei, wydarzeń kulturalnych oraz filmów. Wprawdzie początkowo projektowanie plakatów było uznawane za niegodne artysty, ale szybko, być może pod wpływem plakatów zachodnioeuropejskich, m.in. Henri de Toulouse-Lautreca i Alfonsa Muchy, projektowaniem zainteresowali się czołowi polscy artyści. Jeden z pierwszych znaczących plakatów zaprojektował do sztuki Maurice’a Maeterlincka "Wnętrze" w 1899 r. Stanisław Wyspiański.

Obok Wyspiańskiego projektowaniem zajmowali się jego koledzy, m.in. Jan Stanisławski, Włodzimierz Tetmajer, Józef Mehoffer, Karol Maszkowski, Kazimierz Sichulski, jak również nieco młodsi pokoleniowo Karol Frycz czy Bogdan Nowakowski. Projektowanie plakatów było dopełnieniem ich podstawowej działalności artystycznej, którą stanowiło malarstwo i grafika warsztatowa. Większość prac utrzymana była w stylistyce modnej wówczas secesji i jej polskiej wersji nazywanej "Młodą Polską".

Propagandowe druki

Popularne były też druki, które nawiązywały do historycznego malarstwa XIX w., tworząc alegoryczne motywy służące zazwyczaj potrzebom społecznym, takim jak pomoc dzieciom, wsparcie finansowe młodego państwa przez pożyczki narodowe czy propaganda wojenna. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r., podczas wojny 1920 r. i w okresie stabilizowania się odrodzonego państwa, wzrosło zapotrzebowanie na druki propagandowe. W czasie wojny polsko-bolszewickiej plakaty agitowały do udziału w walce i w różnoraki sposób wspierały polskich żołnierzy.

Warszawa - stolica odrodzonego państwa - szybko stała się najważniejszym ośrodkiem koncentrującym projektowanie i druk plakatów. Ich twórcy wywodzili się głównie ze środowiska Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych oraz Politechniki Warszawskiej. Absolwenci pierwszej z uczelni realizowali projekty o charakterze malarskim oraz ilustracyjnym, środowisko twórców wywodzących się z politechniki wprowadziło do plakatów fotografię i nowoczesna typografię. Grafikiem numer jeden tamtych czasów był Tadeusz Gronowski, tworzący w modnej stylistyce Art Deco. Podróżował często do Francji, skąd importował na rynek polski aktualne trendy stylistyczne, a także nowinki warsztatowe i techniczne.

Grafika użytkowa

Komercyjna reklama handlowa czy promocja filmowa pozostawała w gestii prywatnych firm. Wydawcy często przywiązywali duże znaczenie do jakości artystycznej realizowanych druków. Jednak nie można powiedzieć, że poziom graficzny plakatów filmowych był bardzo wysoki. Starając się przyciągnąć publiczność do kin, bazowano na portretach aktorów, zazwyczaj realizowanych w kiczowatej manierze (z tym zjawiskiem walczyli w pierwszych latach po II wojnie światowej młodzi polscy graficy, dając początki słynnej polskiej szkole plakatu). Odrodzona Rzeczpospolita promowała atrakcje turystyczne Polski przez wydawanie plakatów i rozpowszechnianie ich w kraju i za granicą, m.in. przez takie instytucje, jak Polskie Koleje Państwowe, Biuro Podróży "Orbis" czy Polskie Linie Lotnicze "LOT".

Artystami, których realizacje współtworzyły obraz polskiego plakatu i grafiki użytkowej międzywojnia, byli m.in. Tadeusz Gronowski, Stefan Norblin, Witold Chomicz, Maciej Nowicki, Jerzy Hryniewiecki, Stefan Osiecki, Kazimierz Mann, Mieczysław Berman, Edmund Bartłomiejczyk, Bohdan Bocianowski i Tadeusz Trepkowski.

Organizatorem wystawy "Plakat polski. Początki" jest Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie. Współorganizator: Galeria Plakatu Piotra Dąbrowskiego, http://www.theartofposter.com.