Zapraszamy na wykład, poświęcony estetyce wzniosłości, jednemu z "mrocznych" wynalazków Oświecenia, który w pełni zatriumfował w kulturze romantycznej.
Podczas wykładu "Rozkoszna trwoga. O początkach osiemnastowiecznej estetyki wzniosłości i Alpach" dr Jacek Jaźwierski opowie o tym, jak zapoczątkowane zostało estetyczne przeżywanie świata.
Nasze upodobanie do różnych krajobrazów i sposób artykulacji tych upodobań - "jak tu pięknie!", "jaki malowniczy zakątek!", "jakie to wspaniałe!" - sięga nie dalej niż do przełomu XVII i XVIII stulecia, kiedy ludzie zaczęli różnicować własne przeżycia w obliczu natury i zastanawiać się nad psychologicznymi mechanizmami, które powodują, że samo patrzenie na świat sprawia nam przyjemność.
W XVIII w. pojęcia wzniosłości, pochodzącego ze starożytnej retoryki, zaczęto używać jako modelu dla jednego ze sposobów estetycznego doświadczania natury. Opierał się on na paradoksie, że strach i trwoga na widok potężnych tworów natury, takich jak góry czy wzburzone morze, w określonych sytuacjach mogą sprawić nam przyjemność. To paradoksalne doświadczenie opisywali podróżni przemierzający alpejskie przełęcze, próbowali je wyjaśnić krytycy i filozofowie, a malarze i poeci trudzili się nad stworzeniem dzieł, które wywoływałby silne przeżycia.
Paradoksalność przeżywania wzniosłości polega również na tym, że opiera się ona na nieracjonalnej reakcji umysłu zakorzenionej w lęku i trwodze. Wzniosłość, która podważała uniwersalność dominującej w XVIII w. racjonalnej idei piękna i opartej na niej sztuki klasycznej, w pełni zatriumfowała dopiero kulturze romantycznej.
Wykład "Rozkoszna trwoga. O początkach osiemnastowiecznej estetyki wzniosłości i Alpach" odbywa się w cyklu "Mroczne sprawy Oświecenia".
