Zapraszamy na wykład, poświęcony mecenasowskiej działalności Jakuba III i Marii Klementyny, wielkich miłośników i znawców muzyki, którzy umiejętnie wykorzystywali teatr operowy dla swoich politycznych celów. Spotkanie zwieńczy koncert muzyki barokowej, podczas którego wystąpią Teresa Kamińska i Marek Toporowski.
Jakub III Stuart, syn obalonego w wyniku Chwalebnej Rewolucji (1688) Jakuba II, pretendent do tronu Anglii, Szkocji i Irlandii, 9 maja 1719 r. poślubił w Bolonii per procura Marię Klementynę Sobieską, córkę Jakuba Sobieskiego, najstarszego syna króla Jana III. Oficjalny ślub pary odbył się natomiast 2 września w Montefiascone, małej miejscowości położonej niedaleko Rzymu. Świeżo poślubieni małżonkowie zamieszkali w Wiecznym Mieście w Palazzo del Re, rezydencji odstąpionej im przez papieża Klemensa XI, nota bene ojca chrzestnego Marii Klementyny. Mimo że Stuartowie egzystowali w trudnej sytuacji władców bez korony, rzymianie i kolejni papieże traktowali ich z honorami należnymi głowom koronowanym, jego tytułując Królem Anglii (Re d’Inghilterra), ją Królową Anglii (Regina d’Inghilterra).
Historia małżeństwa Stuartów i ich rzymskiego dworu to w wielu aspektach typowa historia rodu królewskiego - narodziny następców, wzloty i upadki faworytów, sekretne misje dyplomatyczne, intrygi i autopromocja za pomocą sztuki. W 1725 r. doszło jednak do głośnej separacji małżonków, która okazała się straszliwym skandalem polityczno-towarzyskim. Była ona spowodowana decyzją Marii Klementyny o opuszczeniu męża i schronieniu się w klasztorze S. Cecilia in Trastevere w Rzymie. Po trwającej ponad rok separacji małżonkowie pogodzili się, jednak doświadczenie to całkowicie odmieniło Marię Klementynę. Sobieska zwróciła się wówczas w stronę religii, spędzając całe dnie na modlitwach i odwiedzaniu rzymskich kościołów. Odmawiając przyjmowania jedzenia, doprowadziła do wycieńczenia ciała i ostatecznie do swojej przedwczesnej śmierci w 1735 r. Zanim jednak nastąpił ten niezwykle dramatyczny finał, Maria Klementyna, wspólnie z Jakubem III, objęła patronatem rzymski Teatro d’Alibert, jeden z najelegantszych i najważniejszych teatrów publicznych w Wiecznym Mieście. Tu, w latach 1720-1730, w każdym karnawale dedykowano Stuartom dwie opery - jedną Jakubowi, drugą Klementynie. Były to dzieła tak ważnych dla XVIII wieku kompozytorów, jak: Francesco Gasparini, Leonardo Vinci, Nicola Porpora, Domenico Sarri i inni. W operach tych śpiewali najwybitniejsi artyści epoki: Carlo Broschi (Farinelli), Domenico Gizzi, Nicola Grimaldi, Francesco Maria Venturini, Gaetano Berenstadt oraz Giacinto Fontana (Farfallino).
Podczas wykładu "W cieniu korony. Muzyka w polityce Jakuba III Stuarta i jego żony Marii Klementyny Sobieskiej w Rzymie (1719-1735)" dr Aneta Markuszewska opowie, w jaki sposób Jakub III i Maria Klementyna wykorzystywali teatr operowy do promowania sprawy Stuartów. Oboje jako wielcy miłośnicy i znawcy muzyki posługiwali się wszystkimi elementami operowego doświadczenia, takimi jak treść libretta, kontekst wykonania, dobór zatrudnionych artystów oraz kompozycja przestrzeni teatralnej.
Koncert muzyki barokowej
Po wykładzie podczas 30-minutowego koncertu w Teatrze Królewskim wystąpią Teresa Kamińska (wiolonczela barokowa) i Marek Toporowski (klawesyn). Muzycy wykonają następujące utwory:
Antonio Vivaldi, Sonata a-moll na wiolonczelę i basso continuo RV 43;
Nicola Antonio Porpora, Sonata F-dur na wiolonczelę i basso continuo;
Antonio Vivaldi, Sonata B-dur na wiolonczelę i basso continuo RV 46.
Wykład "W cieniu korony. Muzyka w polityce Jakuba III Stuarta i jego żony Marii Klementyny Sobieskiej w Rzymie (1719-1735)" odbywa się w cyklu "Racja serca i umysłu. O muzyce XVIII stulecia".
Aneta Markuszewska - dr muzykologii. Studia magisterskie ukończyła w Instytucie Muzykologii UW w 2003 r., pracą napisaną pod kierunkiem prof. Aliny Żórawskiej-Witkowskiej "Dramma per musica ‘Tolomeo et Alessandro’ Domenica Scarlattiego". Absolwentka (2005) klasy klawesynu w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Rok później ukończyła studia w Hochschule für Musik w Würzburgu, w klasie Historische Tasteninstrumente pod kierunkiem prof. Glena Wilsona. W czerwcu 2011 r. obroniła rozprawę doktorską "Festa i muzyka na dworze Marii Kazimiery Sobieskiej w Rzymie (1699-1714)". Książka o tym samym tytule została opublikowana w 2012 r. i otrzymała dwie nagrody - Clio III stopnia przyznawaną przez rektora UW i nagrodę im. Hieronima Feichta Związku Kompozytorów Polskich. W latach 2012-2014 była uczestniczką projektu europejskiego ENBACH (European Network of Baroque Culture and Heritage), a w latach 2013-2016 europejskiego grantu HERA MusMig project pt. "Music migrations in the early modern age: the meeting of the European East, West and South". Od 2011 zatrudniona jest w Zakładzie Powszechnej Historii Muzyki w Instytucie Muzykologii UW jako adiunkt.
