Zapraszamy na wykład, podczas którego dr hab. Jolanta Talbierska opowie o początkach planowej myśli urbanistycznej w Warszawie w oparciu o XVIII-wieczne projekty z Gabinetu Rycin BUW. 

W czasach nowożytnych myślenie o Warszawie w kategoriach nowoczesnego rozwoju przestrzennego punkt kulminacyjny osiągnęło w XVIII w. Proces ten w 1596 r. zapoczątkowało przeniesienie z Krakowa dworu Zygmunta III Wazy i przyznanie Warszawie miana miasta rezydencjonalnego Jego Królewskiej Mości. Próby urbanistycznego zagospodarowania i plany reprezentacyjnych budowli znaleźć można już w projektach Tylmana z Gameren, jednak dopiero za panowania Wettynów powołano w 1715 r. w Warszawie Saski Urząd Budowlany, koordynujący działalność architektoniczną i urbanistyczną, a w 1740 r. Komisję Brukową mającą poprawić warunki sanitarne miasta. Powstała wówczas spójna koncepcja wielkiego założenia przestrzennego, zrealizowanego jako Oś Saska. Wytyczono wiele nowych ulic, uregulowano liczne, dawniejsze trakty, a nowe jurydyki powiększały obszar Starego i Nowego Miasta, również prawobrzeżnej Pragi.

Wizja nowoczesnej Warszawy, łączącej funkcje reprezentacyjnej siedziby króla i urzędów państwowych z rosnącymi potrzebami mieszkańców, była szczególnie bliska reformatorskim ideom króla Stanisława Augusta. Za jego panowania powstały liczne, niezrealizowane i zrealizowane projekty, będące świadectwem ambitnych zamierzeń, wśród nich m.in. plany rezydencji monarszych i prywatnych oraz budynków sakralnych i użyteczności publicznej, a także imponujące rozmachem założenie urbanistyczne, zainicjowane w 1780 r., tzn. Oś Stanisławowska.

Gabinet Rycin BUW posiada wyjątkowo cenny zbiór rysunków architektonicznych i dekoracyjnych (ponad 3500), ściśle związany z historią i kulturą Polski, w tym szczególnie liczne Varsaviana (ok. 1700): plany i projekty Tylmana z Gameren (1632-1706), a także bogate materiały z XVIII w. i pierwszej połowy XIX w., obejmujące twórczość tak wybitnych architektów i dekoratorów, jak Jakub Fontana, Efraim Schröger, Domenico Merlini, Victor Louis, Szymon Bogumił Zug, Jan Chrystian Kamsetzer czy Jakub Kubicki. Większe zespoły tworzą prace związane m.in. z Zamkiem Królewskim, Łazienkami Królewskimi i Ujazdowem, Belwederem, pałacem i placem Krasińskich, katedrą św. Jana, kościołem Opatrzności i Teatrem Narodowym. Liczne rysunki prezentują wznoszone lub przebudowywane współcześnie budynki użyteczności publicznej i założenia ogrodowe (m.in. ogrody księcia Kazimierza Poniatowskiego, urbanistyczno-architektoniczny projekt zabudowy Tłomackiego), a także projekty o nieznanej lokalizacji, jak ratusze, studnie czy obiekty wyposażenia wnętrz. Prace te, poza archiwum Tylmana z Gameren, pochodzą ze zbioru Stanisława Augusta i dokumentują przedsięwzięcia budowlane króla oraz systematycznie gromadzoną wiedzę o współczesnej architekturze europejskiej, inżynierii, a także interesujących i zabytkowych budowlach w Polsce. Zespół ten uzupełniają kolekcje Dominika Witke-Jeżewskiego i Stanisława Patka, będące częścią tzw. "Tek Mintera", zbioru pułkownika Wilhelma Henryka Mintera, inżyniera wojsk polskich i dyrektora budowli wojskowych (1777-1832).

Wykład "Wizja miasta nowoczesnego w projektach z Gabinetu Rycin BUW" inauguruje nowy cykl "Warszawa oświecona - od konceptu do realizacji". Wstęp - 1 zł. Bilety są do nabycia w muzealnych kasach (Pałac na Wyspie, Stara Oranżeria, Pałac Myślewicki, Podchorążówka).

Dr hab. Jolanta Talbierska - historyk sztuki, absolwentka Akademii Teologii Katolickiej (obecne UKSW), stopień doktora i habilitację uzyskała na Uniwersytecie Warszawskim, kierownik Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, w kadencji 2013-2018 dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej, stypendystka Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, Fundacji Lanckorońskich oraz JM Rektora UW. W latach 1996-2018 odbyła liczne pobyty studyjne i badawcze w krajowych i zagranicznych zbiorach grafiki i rysunku (m.in. Austria, Belgia, Hiszpania, Holandia, Francja, Niemcy, Szwajcaria, USA, Wielka Brytania, Włochy). Specjalizuje się w sztuce nowożytnej, a zwłaszcza w historii rysunku i grafiki europejskiej XV-XIX w., ilustracji książkowej oraz w zagadnieniach związanych z terminologią i metodologią badania dzieł na papierze. Prowadzi dydaktykę akademicką w ramach autorskich wykładów (m.in. UW, ASP w Warszawie). Jest autorką ponad 800 publikacji (monografie, artykuły, opracowania, recenzje, eseje i adnotowane hasła autorskie w katalogach wystaw polskich i zagranicznych), w tym rozpraw poświęconych grafice XVII wieku w Polsce, twórczości graficznej Rembrandta i Stefano della Belli.