W Łazienkach Królewskich można oglądać arcydzieło "Ariadna opuszczona przez Tezeusza" pędzla Angeliki Kauffmann, jednej z najwybitniejszych malarek XVIII w. Płótno pochodzi z Galerii Obrazów Dawnych Mistrzów w Dreźnie, gdzie znajduje się jedna z największych kolekcji malarstwa europejskiego na świecie.

"Ariadna opuszczona przez Tezeusza" prezentowana jest na wystawie jednego obrazu dzięki współpracy Muzeum Łazienki Królewskie z Ambasadą Republiki Federalnej Niemiec oraz Państwowymi Zbiorami Sztuki w Dreźnie (Staatliche Kunstsammlungen Dresden).

XVIII-wieczne arcydzieło można oglądać w Galerii Obrazów w Pałacu na Wyspie. Zostało wyeksponowane obok innego płótna Angeliki Kauffmann - "Portretu księżnej Giuliany Pubblicola Santacroce" z Królewskiej Kolekcji Obrazów Stanisława Augusta. Oba dzieła tworzą znakomity dwugłos na temat roli kobiet w sztuce - artystki i osób portretowanych.

Opuszczona Ariadna

Płótno "Ariadna opuszczona przez Tezeusza", należące do kolekcji Państwowych Zbiorów Sztuki w Dreźnie, a na co dzień eksponowane w Galerii Obrazów Dawnych Mistrzów (Gemäldegalerie Alte Meister), przedstawia postać mitologicznej Ariadny. Była ona córką króla Krety, która zakochana w Tezeuszu, pomogła Ateńczykowi, korzystając z kłębka wełny, opuścić labirynt Minotaura. Tezeusz, mimo że obiecał Ariadnie małżeństwo, porzucił ją i udał się w drogę powrotną do Aten. 

Angelika Kauffmann przedstawiła w swoim obrazie moment, w którym Ariadna budzi się i zrozpaczona zauważa zdradę ukochanego. Córka króla Krety siedzi na skalistym brzegu i patrzy na otwarte morze, gdzie statek Tezeusza żegluje w dal. Kobieta ma na sobie białą halkę, przykrytą pozłacaną zieloną peleryną, zaś jej nogi przykrywa czerwony materiał. Włosy ma związane białą chustą i splecione, jednak niektóre kosmyki powiewają na wietrze. Odsłonięta pierś i patetycznie uniesione ręce podkreślają dogłębne poruszenie. Nawet Amor jest bezradny, odłożył łuk u swych stóp i ociera dłońmi załzawione oczy.

Szwajcarska artystka zobrazowała dramatyczne wydarzenie mocnymi pociągnięciami pędzla oraz przełamaną powierzchnią kolorów. Rozwiane włosy i impulsywnie wyciągnięte ramiona są środkiem wyrazu, za pomocą którego - podobnie jak w innych swoich dziełach - przedstawiła najwyższe emocjonalne wzburzenie. Do antykizujących form nawiązuje profil Ariadny, który przypomina rzymską kameę (powstaje postać zredukowana do gestów i wyrazu twarzy).

Angelika Kauffmann uwieczniła najbardziej pozbawiony nadziei moment mitologicznej opowieści - uchwyciła rozpacz kobiety, której bólu nic i nikt nie może złagodzić. Kochająca, ale opuszczona Ariadna jawi się jako ofiara silnych uczuć, staje się oskarżycielskim symbolem braku człowieczeństwa. Wiele dzieł, w których szwajcarska artystka podejmuje tematykę kobiecego smutku i opuszczenia - np. przedstawienia Penelopy, Kalipso lub "obłąkanej Marii" (w pracy zainspirowanej, "Podróżą sentymentalną", Laurence’a Sterne’a) - może być odczytanych jako zachęta do uporania się ze swoim bólem.

Portret opuszczonej Ariadny został namalowany w Anglii, gdzie Angelika Kauffmann mieszkała w latach 1766-1781 i cieszyła się międzynarodowym uznaniem.

Powracający motyw

Wiele dzieł szwajcarskiej artystki nawiązuje do mitu o Ariadnie. Być może przyczyną fascynacji tym motywem były malowidła ścienne we włoskim Herkulanum koło Neapolu,  odkryte w XVIII w. i opublikowane w dziele "Le pitture antiche d’Ercolano". Angelika Kauffmann miała w swojej bibliotece księgi dokumentujące znaleziska z Herkulanum. Drugi tom "Le pitture antiche d’Ercolano" zawierał rycinę przedstawiającą półnagą Ariadnę z podniesioną ręką, spoglądającą za uciekającym Tezeuszem, który na statku podnosi żagle. Na innej rycinie Ariadna została ukazana w podobny sposób, tyle że towarzyszą jej płaczące putto i kobieta, która wskazuje na odpływający statek z Tezeuszem.

Pierwszy namalowany przez artystkę obraz poświęcony Ariadnie powstał w 1764 r. w Rzymie i nosił tytuł "Bachus odkrywa Ariadnę opuszczoną przez Tezeusza na Naksos". Dzieło, znajdujące się dziś w austriackiej Bregencji, nie kładzie nacisku na smutek opuszczonej kobiety, lecz na kiełkującą nadzieję, którą widać w spojrzeniu przyszłej pary zakochanych, Bachusa i Ariadny. W 1774 r. malarka ukończyła drugie ujęcie motywu porzuconej Ariadny, które pokazała na wystawie w londyńskiej Royal Academy of Arts (dzisiaj praca ta znajduje się w zbiorach Museum of Fine Arts w Houston). Obraz ów ukazuje samotną Ariadnę, która opłakuje znikającego Tezeusza. W 1794 r. Kauffmann podjęła ten temat po raz kolejny - w prezentowanym do dziś w brytyjskiej posiadłości Attingham Park malowidle połączyła opłakującą postać znaną z pracy z 1774 r. z obiecującymi miłość Bachusem i Amorem.

Honorowy patronat nad wystawą obrazu "Ariadna opuszczona przez Tezeusza" objęła Ambasada Republiki Federalnej Niemiec.