Zapraszamy na wykład prof. Richarda Butterwicka-Pawlikowskiego, który odsłoni kulisy Polskiej Rewolucji w latach 1788-1792, w tym działania Sejmu Czteroletniego.
Gorzka uwaga Stanisława Augusta, że "zapał i intryga" wszystkim rządzi, świadczy o tym, że Sejm Czteroletni nie dał się sterować. W innym liście król dał dobrą radę historykom: "Ktokolwiek chce pisać historię zgromadzenia narodowego w wolnym kraju, musi zawsze dołączyć do diariusza zawierającego to, co się mówi publicznie, tajną anegdotę, która podaje jego prawdziwą przyczynę".
Prof. Richard Butterwick-Pawlikowski, przygotowując książkę "Polska Rewolucja a Kościół katolicki 1788-1792", starał się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Sejm Wielki podjął takie, a nie inne decyzje. Jak podkreśla, przyjął założenie, że należało najpierw ustalić ramy ideowe i językowe, w których pewne postawy i decyzje były możliwe, a inne - nie. Potem trzeba było poznać "zapał" patriotyczny, który ogarnął Polaków na przełomie lat 80. i 90. XVIII wieku. Następnie winno się było wyszukać tajne anegdoty, rozszyfrowując zakulisowe intrygi decydujące o tym, w jakich okolicznościach kwestie sporne przedstawiono sejmowi do decyzji. Na końcu - śledzić podejmowanie decyzji na forum sejmowym, kiedy "zapał" mógł się wymknąć wszelkim próbom sterowania. Do źródeł o charakterze publicznym (uniwersały, projekty ustaw, instrukcje sejmikowe, pamflety, wiersze i przemówienia) prof. Butterwick-Pawlikowski dołączył źródła, które mogły odsłonić "intrygi". Tu najważniejsza była korespondencja: między dyplomatami, politykami, duchownymi i małżonkami.
Przygoda prof. Butterwicka-Pawlikowskiego ze źródłami Polskiej Rewolucji zaowocowała kilkoma naprawdę zaskakującymi odkryciami - m.in., że wielki historyk ks. Walerian Kalinka ocenzurował soczysty cytat z prymasa Michała Poniatowskiego, że Stanisław Kostka Potocki postąpił dwulicowo, aby pozostać "poza wszelką naganą" w drażliwej kwestii dóbr kościelnych, oraz że hetman Franciszek Ksawery Branicki odegrał kluczową rolę w uratowaniu kompromisu między Rzecząpospolitą a Stolicą Apostolską. Wiekopomne dzieło Sejmu Czteroletniego nieraz zatem wisiało na włosku.
