Dominik Merlini - królewski architekt
22 lutego przypada 286. rocznica urodzin Dominika Merliniego, pierwszego architekta króla Stanisława Augusta i Rzeczpospolitej, któremu Łazienki Królewskie zawdzięczają swój kształt. Z sukcesem przebudował Pałac na Wyspie, zmieniając go we wspaniałą rezydencję, i zaprojektował nowe obiekty, w tym Biały Domek, Starą Oranżerię oraz Pałac Myślewicki.
Dominik Merlini urodził się 22 lutego 1730 r. w Castello, niewielkim miasteczku położonym nad jeziorem Lugano w regionie Valsolda (Włochy). Jednak całe swoje dorosłe życie poświęcił Polsce.
Do Warszawy przyjechał jako bardzo młody człowiek, w latach 50. XVIII wieku. Został tu architektem, choć nie ukończył studiów. Fachu uczył się u swojego krewnego Jakuba Fontany, nadwornego architekta króla Augusta III, a później Stanisława Augusta. Dzięki temu najpierw uzyskał stanowisko kwatermistrza, a następnie sekretarza i architekta na dworze Augusta III. Po wstąpieniu Stanisława Augusta na tron w 1764 r., zachował posadę. W swoich obowiązkach miał pieczę nad istniejącymi już budynkami, które - w razie potrzeby - miał rozbudowywać.
To właśnie z epoki ostatniego władcy Polski pochodzą najważniejsze prace Merliniego. Włoski architekt przebudował m.in. prywatną rezydencję Stanisława Augusta - Zamek Ujazdowski oraz wnętrza Zamku Królewskiego w Warszawie (salę Rycerską, Ansamblową i Tronową oraz kaplicę). W Łazienkach Królewskich przekształcił (wspólnie z Janem Chrystianem Kamsetzerem) barokowy pawilon Łaźni w klasycystyczny Pałac na Wyspie. W letniej rezydencji Stanisława Augusta zaprojektował też nowe obiekty: Biały Domek, niewielki, dwukondygnacyjny pawilon przy Promenadzie Królewskiej, harmonijnie wpisujący się w otaczający krajobraz, Starą Oranżerię z Teatrem Królewskim i Królewską Galerią Rzeźby oraz Pałac Myślewicki, początkowy pomyślany jako główna siedziba Stanisława Augusta, a ostatecznie przekazany królewskiemu bratankowi - księciu Józefowi Poniatowskiemu.
Merlini nie ograniczał się wyłącznie do pracy dla króla. Tworzył też dwory i magnackie rezydencje (m.in. pałacyk w Jabłonnie oraz pałac w Opolu Lubelskim), a także obiekty użyteczności publicznej, takie jak ratusz w Piotrkowie Trybunalskim i Brama Grodzka w Lublinie. W sumie pozostawił po sobie kilkadziesiąt dzieł. Początkowo budował w stylu późnego baroku. Potem, pod wpływem Stanisława Augusta, skłonił się ku klasycyzmowi.
Merlini pozostał w Polsce do końca swojego życia. Zmarł 20 lutego 1797 w Warszawie. Pochowano go na cmentarzu Powązkowskim, który sam zaprojektował.
Esej "Mój dobry Merlini", Przemysław Wątroba, Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.
