"Herstoria muzealnictwa w Polsce. Narracje muzealniczek". Relacja z konferencji
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dumą wpiera takie inicjatywy, jak taka, które budują nowoczesny dyskurs o dziedzictwie - powiedział wiceminister kultury Sławomir Rogowski, otwierając interdyscyplinarną konferencję naukową o herstorii polskiego muzealnictwa, która 16-17 października 2025 r. odbyła się w Łazienkach Królewskich.
Konferencję w Teatrze Królewskim w Starej Oranżerii uroczyście otworzyli: dr Sławomir Rogowski, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, oraz dr Marianna Otmianowska, dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie.
Wiceminister podkreślił, że wydarzenie znakomicie wpisuje się w tendencję ukazywania szczególnej roli kobiet w kulturze, w tym roli polskich muzealniczek. - Nie mam żadnej wątpliwości, że jest to konieczne - mówił wiceszef resortu kultury. Zaznaczył, że celem konferencji jest wydobycie z zapomnienia bohaterek polskiego muzealnictwa, kobiet, które swoją wiedzą, pasją i poświęceniem współtworzyły instytucje kultury, często pozostając w cieniu, bez należnego uznania. - Herstoria to nie tylko termin, lecz także zobowiązanie, by poszerzać opowieść o kulturze, muzeach, dziedzictwie tak, aby była pełniejsza, różnorodna, bardziej sprawiedliwa - mówił wiceminister kultury.
Podziękował dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie "za inicjatywę i konsekwencję w tworzeniu przestrzeni, w której muzealniczki odzyskują należne im miejsce", a także uczestniczkom i uczestnikom konferencji, których "badania sprawiają, że polska humanistyka i muzealnictwo stają się bogatsze".
- Jestem Państwu wdzięczna z całego serca, że ten pomysł, który od kilku lat się rozwijał, możemy realizować, i to już po raz drugi, że spotyka się on z ogromnym zainteresowaniem - powiedziała dyrektor Otmianowska. - To, co nas łączy, to wspólne opowieści, różne interpretacje oraz wspólne poszukiwanie i tworzenie pola badawczego - podkreśliła. - Wierzę, że takimi konferencjami dotykamy tematów wrażliwych i istotnych, (...) że takimi rozmowami wprowadzamy nową jakość, która wiąże się z naszą codziennością - dodała dyrektor Otmianowska.
Podziękowała darczyńcom i partnerom (ICOM Polska, Fundacja Totalizatora Sportowego, PZU, ORLEN, PKO Bank Polski), a także komitetowi naukowemu konferencji oraz zespołowi Muzeum za zaangażowanie w przygotowaniu wydarzenia.
Konferencja stała się okazją do wręczenia przez wiceministra kultury prof. ucz. dr hab. Annie Marii Wierzbickiej z Politechniki Warszawskiej odznaki honorowej "Zasłużony dla Kultury Polskiej" za wkład w rozwój i ochronę kultury polskiej.
Tematyka konferencji, prelegenci
Wykład otwierający "Ziemskie boginie Karoliny Lanckorońskiej" poprowadziła dr hab. prof. IH PAN Elżbieta Orman. Podczas dwudniowych obrad zostały wygłoszone następujące referaty:
16 października
I PANEL "HERSTORIE I MUZEUM W XXI WIEKU"
►"Jesteśmy herstorią. W kręgu współczesnych muzealniczek" - Lidia Iwanowska-Szymańska, Zofia Zaccaria, Muzeum Łazienki Królewskie.
►"Specjalistki od torped? Herstorie Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni" - Wirginia Węglińska, Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
►"Poza instytucjonalną niepamięcią: dziedzictwo kobiecych praktyk edukacyjnych w muzeach Polski i Skandynawii jako inspiracja dla alternatywnych modeli instytucji kultury" - Marcin Szeląg, Wydział Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa, Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu.
II PANEL "PRACA U PODSTAW"
►"Najdrobniejszy ułamek nie powinien zaginąć. Dr Aleksandra Karpińska
w służbie muzealnictwa archeologicznego" - Lucyna Leśniak, Biblioteka Collegium Historicum UAM.
►"Kazimierz Michałowski, Stanisław Lorentz i Maria Ludwika Bernhard. Dominujące postaci i jedna herstoria" - Monika Dunajko-Ceglińska, Hubert Kowalski, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
►"Zofia z Horstów Przypkowska - kustoszka bez etatu" - Monika Przypkowska.
►"Muzealniczki-bibliotekarki. Ich znaczenie w powstawaniu i działalności muzeów" - Anna Krzysztofik, Muzeum Historii Polski w Warszawie.
III PANEL "KOBIETA A TWORZENIE MUZEÓW"
►"Kobiecy zespół-Maniszka i Haluszka. O tworzeniu Muzeum Etnograficznego w Toruniu" - Justyna Słomska-Nowak, Muzeum Etnograficzne w Toruniu.
►"Muzeum Sportu i Turystyki - pionierskie przedsięwzięcie Marii Morawińskiej-Brzezickiej" - Agnieszka Morawińska.
►"Wrocławskie muzealniczki i sztuka średniowieczna na Śląsku" - Agnieszka Patała, Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Wrocławski.
►"Dr Janiny Krajewskiej zmagania z nadmorską rzeczywistością - historia tworzenia muzeum w Gdyni" - Joanna Mróz, Marcin Szerle, Muzeum Miasta Gdyni.
IV PANEL "NOWE MOŻLIWOŚCI?"
►"Awangarda w kobiecych rękach: herstoria Galerii 72 w Chełmie" - Dorota Stelmaszczyk-Szwed, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie.
►"Górnicze herstorie, czyli jak kobiety z rodzin górniczych zostały wymazane z pamięci kulturowej" - Monika Glosowitz, Uniwersytet Śląski, Ewa Wojtoń, Muzeum Górnictwa Węglowego.
►"Opowieść o Helenie Rubinstein - herstoria ze zbiorów POLIN" - Monika Harchut, Marta Frączkiewicz, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
►"Czy kobiecie wolno rzeźbić? Polskie rzeźbiarki XIX-XX wieku - projekt badawczo-wystawienniczy w Muzeum Narodowym w Warszawie" - Alicja Gzowska, Ewa Ziembińska, Muzeum Narodowe w Warszawie.
17 października
I PANEL "(NIE)WIDOCZNE"
►"Jadwiga Przeworska (1901-1942). Referent Muzealny Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego" - Aldona Tołysz.
►"Siłaczki. Wspomnienie o Marii Scheur i Irenie Scheur-Sawickiej" - Jolanta Żubrowska, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie.
II PANEL "W SŁUŻBIE SZTUKI CZY MUZEUM?"
►"Przecierając szlaki. Działalność muzealnicza pierwszych absolwentek historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim" - Aleksandra Sikora, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha.
►"Helena Blum - architektka kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Narodowego
w Krakowie" - Agata Małodobry, Muzeum Narodowe w Krakowie.
►"Historyczność i nowoczesność kolekcji - działalność kuratorska Stanisławy Sawickiej" - Małgorzata Biłozór-Salwa, Urszula Dragońska, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie.
►"Zofia Kruze-Tomaszewska: Biografia i doświadczenie pionierki muzealnej fotografii artystycznej w Warszawie XX wieku" - Monika Bończa-Tomaszewska, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Magdalena Hartwig, Archiwum Akt Nowych.
III PANEL "Kobiece muzea"
►"Jej miejsce. Muzealna obecność i pamięć o kobietach na przykładzie Muzeum Historii Kobiet" - Edyta Głowacka-Sobiech, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Fundacja Muzeum Historii Kobiet.
►"In'enclava d'art da dunnas. Kobieca enklawa sztuki" - Weronika Gosztyła-Frańczak.
►"Kuratorskie praktyki feministyczne w działaniu: Muzeum HERstorii Sztuki i Ekomuzeum Prądnika jako laboratorium postmuzeum" - Patrycja Chlebus-Grudzień, Fundacja Muzeum HERstorii Sztuki, Zofia Ozaist-Zgodzińska, Ekomuzeum Prądnika.
IV PANEL "HERSTORIE W PRZESTRZENI MUZEÓW"
►"Cicha obecność czy głośne wołanie? Kontekst herstoryczny w narracji wybranych wystaw stałych i czasowych w Muzeum Narodowym Rolnictwa w Szreniawie" - Anna Barłóg-Mitmańska, Agnieszka Floryszczak, Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie.
►"Siłaczki - herstoryczna narracja o Krakowie i wyzwanie dla muzeum miejskiego" - Michał Hankus, Muzeum Krakowa.
►"O potrzebie rozwijania dziedzictwa herstorycznego w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego" - Natalia Skoczylas, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius.
Wydarzenie uświetnił recital fortepianowy w wykonaniu Ewy Guz-Seroki z Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. O rysunkową relację na żywo zadbała Małgorzata Tchorzewska-Jedlińska - GoTek Rysuje.
Komitet naukowy: dr Grażyna Bastek, dr Izabela Bukalska, prof. dr hab. Anna Sylwia Czyż, dr Maria Gołąb, Barbara Gołębiowska, Jolanta Gumula, dr Katarzyna Jagodzińska, Joanna Kilian, prof. dr hab. Agnieszka Lajus, dr Ewa Leszczyńska, prof. ucz. dr hab. Beata Nessel Łukasik, Aldona Modrzewska, dr Agnieszka Morawińska, dr Magdalena Muskała, prof. ucz. dr hab. Luiza Nader, dr Marianna Otmianowska, prof. dr hab. Elżbieta Pakszys, Elżbieta Penderecka, prof. dr hab. Maria Poprzęcka, prof. ucz. dr hab. Marta Rakoczy, dr Joanna Ślaga, prof. ucz. dr hab. Barbara Wagner, dr Joanna Wasilewska, prof. dr hab. Elżbieta Wichrowska, prof. ucz. dr hab. Anna Maria Wierzbicka, prof. dr hab. Małgorzata Wrześniak.
Patron konferencji: ICOM Polska. Partner wydarzenia: Fundacja Totalizatora Sportowego.
