Nowe medytacje filozoficzne. "Pochwała przyjaźni" (wideo)
Zapraszamy do obejrzenia spotkania z dr. hab. Michałem Hererem, laureatem IV edycji konkursu o Nagrodę im. Barbary Skargi, które odbyło się 9 marca 2017 r. w Pałacu na Wyspie. Udział w dyskusji wzięli też prof. Andrzej Leder i dr Ewa Majewska.
Mowa była o wyróżnionym eseju filozoficznym "Pochwała przyjaźni", Michała Herera, w którym - jak podkreśla autor - zawarta jest hipoteza na temat współczesnego człowieka.
Spotkanie odbyło się pod hasłem "Filozofia - polityka - wspólnota" w cyklu "Nowe medytacje filozoficzne", który poświęcony jest pracom uhonorowanym w konkursie o Nagrodę im. Barbary Skargi.
Michał Herer o swoim eseju:
W "Pochwale przyjaźni" zostaje postawiona pewna hipoteza na temat kondycji człowieka w świecie późnej nowoczesności albo późnego kapitalizmu. Kondycja ta jest nędzna między innymi - a może przede wszystkim - z powodu dominacji dwóch podstawowych form wspólnego życia: rodziny i narodu. Nie tworzą one realnej przeciwwagi dla rynkowej logiki konkurencji, dla kultury egoizmu i eksploatacji. Pozwalają raczej eksploatować wszystko i wszystkich poza obrębem własnej wspólnoty rodzinnej czy narodowej. Dopóki rządzi amoralny familizm i narodowy (bądź, ostatnio, "kulturowy" czy "cywilizacyjny") egoizm - i to rządzi tym bardziej bezwzględnie, im więcej mówi się o kryzysie rodziny i zmierzchu państwa narodowego - dopóty podstawy panującego (powiedzmy: neoliberalnego) porządku są niezagrożone. Zagrozić mogą im natomiast eksperymenty z nowymi formami życia albo bycia razem.
I właśnie tu wkracza przyjaźń, zdefiniowana przez Arystotelesa jako współżycie. Jak doszło do tego, że - zwłaszcza w porównaniu z czasami starożytnymi, ale także choćby z wiekiem XVIII, kiedy przyjaźń stanowiła żywy przedmiot zainteresowania filozofów, wychowawców i moralistów - tak nisko ceniono ją przez niemal cały okres dojrzałej nowoczesności? Jedną z przyczyn wydaje się swoiste przeinwestowanie przez człowieka nowoczesnego miłości romantycznej, która w eseju zostaje powiązana z neurotycznym lękiem, podsycanym przez ekonomiczną wojnę wszystkich ze wszystkimi.
Właśnie na tym rodzaju miłości opiera się mieszczańska rodzina nuklearna. Chodzi przy tym nie tyle o absolutne przeciwstawienie miłości i przyjaźni, ile o ich splot, który mógłby ograniczyć kompulsywność naszych relacji intymnych i pomóc oprzeć je na regule autonomii. Z kolei jeśli chodzi o ponadindywidualny i niezwiązany z intymnością wymiar polityczny, pytanie dotyczy tego, czy możliwa jest (niepopadająca w bezsilne pięknoduchostwo) polityka przyjaźni poza, z jednej strony, fetyszyzacją tego, co swoje, własne ("nasz naród", "nasza kultura"), z drugiej zaś - apoteozą konfliktu. Polityka przyjaźni jako polityka współpracy i współistnienia, ostatecznie wykraczająca poza dziedzinę relacji międzyludzkich i obejmująca także inne istoty żywe, a nawet całe uniwersum…
Michał Herer - filozof i tłumacz. Autor książek: Gilles Deleuze. Struktury - maszyny - kreacje (Kraków 2006) oraz Filozofia aktualności. Za Nietzschem i Marksem (Warszawa 2012). Przekładał m.in. Deleuze’a (Negocjacje, Wrocław 2007), Althussera (W imię Marksa, Warszawa 2009) i Foucaulta (Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, Warszawa 2010; Narodziny biopolityki, Warszawa 2011; Hermeneutyka podmiotu, Warszawa 2012; Rządzenie żywymi, Warszawa 2014). Związany z Instytutem Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.
Andrzej Leder - filozof kultury, psychoterapeuta, absolwent Akademii Medycznej w Warszawie oraz Uniwersytetu Warszawskiego. Doktoryzował się w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk pod kierunkiem prof. Józefa Niżnika, habilitował się w 2008 roku tamże. Od 1996 roku pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, od 2010 roku na stanowisku profesora nadzwyczajnego. W latach 1992–2012 był członkiem zespołu czasopisma "Res Publica Nowa", pisał m.in. do czasopisma "Ozon". Autor książek: Przemiana mitów, czyli życie w epoce schyłku (Warszawa 1997); Nieświadomość jako pustka (Warszawa 2001); Nauka Freuda w epoce "Sein und Zeit" (Warszawa 2007); Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej (Warszawa 2014); Rysa na tafli. Teoria w polu psychoanalitycznym (Warszawa 2016).
Ewa Majewska - filozofka feministyczna. Pracowała jako adiunkt w Instytucie Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Śląskiego; wykładała też na Gender Studies Uniwersytetu Warszawskiego. Uczestniczyła w projektach badawczych w University of California, Berkeley, Örebro Universitet, Institut für die Wissenschaften vom Menschen IWM w Wiedniu oraz ICI Berlin Institute for Cultural Inquiry. Jest autorką dwóch monografii: Feminizm jako filozofia społeczna. Szkice z teorii rodziny (Warszawa 2009) oraz Sztuka jako pozór? Cenzura i inne paradoksy upolitycznienia kultury (Kraków 2013), publikowała w "Signs", "e-flux", "Przeglądzie Filozoficznym", "Praktyce Teoretycznej" oraz innych czasopismach i antologiach. Obecnie pracuje na Wydziale "Artes Liberales" Uniwersytetu Warszawskiego.
