Popiersie bogini Diany

Diana ‒ rzymska bogini światła i opiekunka wszelkiego życia, utożsamiana z grecką Artemidą, boginią łowów, władczynią lasów i dzikich zwierząt, boginią księżyca. Atrybutami Artemidy, podobnie jak jej brata Apollona, były łuk i strzały. Często w przedstawieniach bogini pojawia się także motyw półksiężyca na czole.

Popiersie bogini jest jedną z kilku wersji wyobrażenia Diany, jakie wykonał pod koniec XVIII w. Jean-Antoine Houdon. Francuski rzeźbiarz był jednym z najwybitniejszych twórców przełomu XVIII i XIX w. Tworzył mitologiczne posągi na wzór starożytnych, o czystej linii i chłodnym wyrazie. Największą sławę i rozgłos zdobył dzięki swoim realistycznym popiersiom i figurom portretowym sławnych postaci epoki Oświecenia, m.in. Woltera, Moliera, Denisa Diderota, Jana Jakuba Rousseau, Benjamina Franklina, Jerzego Waszyngtona, Napoleona II i Katarzyny II.

Marmurowe popiersie z Pałacu na Wyspie, do tej pory uznawane za zaginione, jest powtórzeniem fragmentu całopostaciowego marmurowego posągu Diany, który w 1784 r. do swych zbiorów zakupiła caryca Katarzyna II od Ernesta II, księcia Saksonii-Gotha-Altenburg (obecnie w posiadaniu Fundação Calouste Gulbenkian w Lizbonie). Marmurowa rzeźba datowana na 1780 r. ukazuje Dianę łowczynię z kołczanem ze strzałami zawieszonym na pasku przecinającym jej tors. Model gipsowy do całopostaciowej figury artysta zaprezentował w sierpniu 1777 r. w swoim atelier. W tym samym czasie na paryskim Salonie Houdon pokazał marmurowe popiersie Diany, stanowiące fragment większego przedstawienia.

Popiersie autorstwa Houdona było jednym z najcenniejszych dzieł współczesnych artystów, które pozyskał do swojej kolekcji król Stanisław August, o czym zaświadcza inwentarz z 1795 r. sporządzony przez nadwornego malarza Marcella Bacciarellego. W końcu XVIII w. rzeźba była częścią wystroju Sali Jadalnej Pałacu na Wyspie.

Zaginiona w trakcie nazistowskiej okupacji Polski, w 1940 r. wraz z najcenniejszymi dziełami sztuki została wywieziona do Krakowa, gdzie mieściła się kwatera główna Generalnego Gubernatora Hansa Franka. Wiosną 2015 r. rzeźba trafiła na aukcję dzieł sztuki w wiedeńskim domu aukcyjnym, na zlecenie którego ekspertyzę potwierdzającą autorstwo Houdona przygotowała Valérie Roger. W wyniku konsultacji, przypuszczenie, że rzeźba może pochodzić z Łazienek, wysunęła dr Ewa Ziembińska z Muzeum Narodowego w Warszawie, której analiza i rozpoznanie ostatecznie potwierdziły, że dzieło wystawione na sprzedaż jest tożsame z rzeźbą zaginioną. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wystąpiło o jej zwrot do Polski. Odzyskanie rzeźby było możliwe dzięki współpracy resortu kultury z Art Recovery Group, londyńskiej firmy specjalizującej się w odzyskiwaniu dzieł sztuki. Sprawę udało się sfinalizować dzięki pomocy Artura Lorkowskiego, Ambasadora RP w Austrii oraz pracowników ambasady w Wiedniu, w szczególności Konsula Generalnego Andrzeja Kaczorowskiego. [A. Czarnecka]