Pan i Syrinks
- inne tytuły
- Syrinx, fille du fleuve Ladon, est poursuivie par Pan et changée en roseaux
- datowanie
- 1767- 1771
- rodzaj
- grafika
- technika
- akwaforta, ruletka, rylec
- materiał
- papier żeberkowy
- wymiary
- 22,8 x 15,9 [płyta: 21,8 x 14,3; kompozycja: 13,2 x 8,7] cm
- sygnatury, napisy
- u dołu, pod kompozycją, po lewej: H. Gravelot inv.; po prawej: J.F.Rousseau Sculp.; pośrodku: Syrinx, fille du Fleuve Ladon, est poursuivie | par Pan et changée en Roseaux.
- miejsce powstania
- Paryż (Francja)
- właściciel
- Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
- identyfikator
- ŁKr 267
Rycina przygotowana do wydania Les Métamorphoses d’Ovide (1767‒1771). W edycji książkowej ilustracja umieszczona była w tomie I (Livre I, Fable XVI. Pl. 21). Perypetie Syrinks należały do grupy mitów, które zawierały historie o wynalezieniu instrumentów muzycznych. W Metamorfozach Owidiusza zostaje ona opowiedziana przez Hermesa cyklopowi Argosowi, który miał pilnować boskiej kochanki Zeusa, zamienionej w jałówkę. Zamieszkująca w górach Arkadii Syrinks, córka boga rzeki Ladona, była najpiękniejszą z najad, której urodę porównywano do urody bogini Artemidy. Zachwycony jej pięknością leśny bożek Pan, zapragnął ją posiąść. Przerażona Syrinks zaczęła uciekać. Gdy jednak zobaczyła, że nie zdoła umknąć zwróciła się do bogów o pomoc.
W ten sposób piękna najada, dobiegłszy do brzegów rzeki Ladon została przemieniona w szumiącą trzcinę. Kiedy zakochany Pan chciał pochwycić dziewczynę, zamiast niej zerwał witkę trzciny a „[…] gdy westchnął, a trzcina wzruszona westchnieniem, żałośniem ale miłem przemówiła brzmieniem, Tknięty słodyczą dźwięku i melodią nową, Rzekł Pan: Będę choć twoją cieszył się rozmową;” (Owidiusz 1825‒1826, I, 713‒716 [t., s. 5]) W ten sposób, zerwawszy kilka trzcin różnej długości połączył je woskiem, tworząc nowy instrument. Choć Pan nadał mu nazwę pochodzącą od imienia nimfy – syringa (co oznacza też trzcinę), to najczęściej jest on określany mianem „fletni Pana”. [Zob. M. Biłozór-Salwa [w:] Metamorfozy. Królewska kolekcja grafiki Stanisława Augusta, ryciny z kolekcji Stanisława Augusta i ze zbiorów Jana Kantego Szembeka, kat. wyst. Pałac na Wyspie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Warszawa 2013, kat. nr 23, s. 64.]
