Deukalion i Pyrra
- inne tytuły
- Deucalion et Pyrrha repeuplant la Terre selon l'oracle de Thémis
- datowanie
- 1767-1771
- rodzaj
- grafika
- technika
- akwaforta, ruletka, rylec
- materiał
- papier żeberkowy
- wymiary
- 22,9 x 16,9 [płyta: 21,4 x 13,9; kompozycja: 13,3 x 8,3] cm
- sygnatury, napisy
- u dołu, pod kompozycją, po lewej: H. Gravelot Inv. et del.; po prawej: le Veau Sculp.; pośrodku: Deucalion et Pyrrha repeuplant la Terre, | suivant l’Oracle de Themis.
- miejsce powstania
- Paryż (Francja)
- właściciel
- Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
- identyfikator
- ŁKr 265
Rycina przygotowana do wydania Les Métamorphoses d’Ovide (1767‒1771). W edycji książkowej ilustracja umieszczona była w tomie I (Livre I, Fable XI. Pl. 16). Deukalion i Pyrra, jedyni sprawiedliwi, przetrwali potop zesłany na ziemię przez bogów. Pyrra była córką Epimeteusa i Pandory. Deukalion, synem Klymene i Prometeusza, który poradził małżeństwu zbudowanie łodzi, dzięki której mogli przetrwać kataklizm. Po dziewięciu dniach żeglugi, para dotarła na górę Parnas, której szczyty wystawały ponad chmury. Zaraz po przybyciu na suchy skrawek lądu, małżonkowie oddali cześć zamieszkującym górę bóstwom i nimfom. Wśród nich Temidzie, której wyrocznia znajdowała się w grocie Korycyjskiej. Chcieli poznać boskie wyroki i udali się do zapomnianej świątyni Temidy, aby dowiedzieć się jak naprawić zniszczenia dokonane przez potop. Zgodnie z inną tradycją, Deukalion złożył ofiarę Zeusowi, który zesłał Hermesa, aby ten spełnił wypowiedziane przez mężczyznę życzenie. Niezależnie od wersji mitu, małżonkowie dostali polecenie, aby szli z zakrytymi twarzami i rzucali za siebie kości swojej matki. Przerażeni bezbożnością czynu, wzdrygali się przed spełnieniem boskiej woli, jednak gdy tylko Deukalion zrozumiał, że wspomnianą matką była ziemia, a jej kośćmi – kamienie, natychmiast wykonali nakaz. Zakrywszy twarze, zebrali kamienie i zaczęli ciskać je za siebie. Kamienie powoli zyskiwały ludzką postać i tak głazy rzucane przez Pyrrę przemieniały się w kobiety, a te przez Deukaliona – w mężczyzn. W ten sposób ziemia na powrót zyskała mieszkańców, „ród […] twardy, na prace wytrwały”. (Owidiusz 1825‒1826, I, 414.)
Kompozycja ryciny odwołuje się do tekstu Metamorfoz. Ukazuje kolejne etapy opowieści: łódź widoczną w tle; górę, na której stoi świątynia w typie tholosa, w jej wnętrzu ustawiono posąg Temidy, która trzyma wagę; chmury, które napawają strachem bohaterów opowieści; aż w końcu ich samych wypełniających boski nakaz. W przeciwieństwie do tekstu Owidiusza, w którym była mowa o dorosłych kobietach i mężczyznach, na rycinie przedstawiono potomków Deukaliona i Pyrry jako małe dzieci. [Zob. M. Laszczkowski [w:] Metamorfozy. Królewska kolekcja grafiki Stanisława Augusta, ryciny z kolekcji Stanisława Augusta i ze zbiorów Jana Kantego Szembeka, kat. wyst. Pałac na Wyspie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Warszawa 2013, kat. nr 20, s. 56.]