Skrzypek

Dou namalował przeszło 40 tzw. nisstucks – małych obrazów alegoryczno-rodzajowych, w których ukazane w bliskim planie postaci ujęte są kamiennym łukiem okiennej niszy, często z podwieszoną kotarą, poza którą widać wnętrze; w Skrzypku ustawione są w nim sztaluga z obrazem i globus. Ścianę poniżej parapetu okna zdobi płaskorzeźba François Duquesnoya (1597–1643) z puttami bawiącymi się z kozłem (oryginał w Galleria Doria Pamphilj w Rzymie). Płaskorzeźba ta pojawia się aż w siedmiu różnych nisstucks autorstwa Dou. Badacze są zgodni, że właściwym tematem tych obrazów, niezależnie od sceny przedstawionej w arkadzie okna, jest pochwała malarstwa: maska, którą trzyma jedno z puttów, to atrybut Pictura, mistrzostwo, z jakim malarz jest w stanie oddać na płaskiej powierzchni płaskorzeźbę, świadczy o wyższości malarstwa nad rzeźbą, podwieszona draperia to aluzja do opowieści Pliniusza o Zeuksisie i Parrasjosie oraz sile malarskiej iluzji. Grający na skrzypcach mężczyzna jest malarzem, o czym świadczą sztalugi w tle. Nie jest to jednak autoportret, jak uważano w XVIII w. (rysy mężczyzny nie przypominają rzeczywistej fizjonomii Dou), ale swego rodzaju „figura” autoportretu malarza.

Postać muzykującego malarza pojawia się często w obrazach Dou i szkoły lejdejskiej – uważano wówczas, że muzyka stanowić może inspirację przy pracy, wspomagać kreatywność artysty, a z malarstwem łączy ją ponadto kategoria estetyczna, ważna dla obu sztuk: harmonia. Globus i książka przypominają, że uprawianie malarstwa wymaga nie tylko manualnego kunsztu, ale i intelektu (pictor doctus) […]. [Zob. D. Juszczak, H. Małachowicz, Galeria obrazów Stanisława Augusta w Łazienkach Królewskich. Katalog, Łazienki Królewskie, Warszawa 2015, kat. nr 39, s. 162–164.]