Perseusz pokazujący głowę Meduzy Atlasowi
- inne tytuły
- Persée présente la tête de Méduse à Atlas, que les dieux métamorphosent aussitôt en montagne
- datowanie
- 1767-1771
- rodzaj
- grafika
- technika
- akwaforta, ruletka, rylec
- materiał
- papier żeberkowy
- wymiary
- montaż: 22,7 x 16,8 [odbitka: 18,8 x 12,8; kompozycja: 13,0 x 8,7] cm
- sygnatury, napisy
- u dołu, pod kompozycją, po lewej: Car. Eisen inv.; po prawej: Louis Legrand Sculp.; pośrodku: Persée présente la tête de Méduse à Atlas, | que les Dieux Métamorphosent aussitôt | en Montagne.
- miejsce powstania
- Paryż (Francja)
- właściciel
- Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
- identyfikator
- ŁKr 239
Rycina przygotowana do wydania Les Métamorphoses d’Ovide (1767‒1771). W edycji książkowej ilustracja umieszczona była w tomie II (Livre IV, Fable VII. Pl. 55). Fascynujące dzieje bohaterskiego Perseusza, szczegółowo opisane przez Owidiusza, w paryskim wydaniu Metamorfoz zostały zobrazowane na pięciu ilustracjach. Historię tę rozpoczyna przedstawienie ukazujące herosa w ogrodzie Atlasa. Perseusz urodził się jako syn Zeusa i Danae, córki króla Argos, Akrizjosa i Eurydyki, córki Lakedajmona. W związku z przepowiednią, mówiącą że Akrizjos zginie z ręki wnuka, król zamknął Danae w spiżowej komnacie, aby nikt nie miał do niej dostępu, lecz Zeus odwiedził wybrankę pod postacią złotego deszczu, z którego został poczęty Perseusz. Akrizjos zamknął Danae z Perseuszem w skrzyni i kazał wrzucić do morza, ale oboje przeżyli dzięki pomocy boskiego kochanka i ojca. Perseusz, cudem uniknąwszy śmierci wyrósł na mężnego młodzieńca, który stanowczo sprzeciwiał się zakusom tyrana Polidektesa pragnącego pojąć za żonę, wbrew jej woli, Danae, jego matkę. Polidektes chcciał pozbyć się Perseusza i podstępem skłonił młodzieńca do podjęcia się niebezpiecznego zadania, którym było zdobycie głowy Meduzy, najmłodszej i najgroźniejszej z trzech Gorgon, córek Forkosa i Keto. Bohater, wyruszył więc do kraju, w którym żyły te skrzydlate bestie z wężowymi włosami. Dzięki pomocy Ateny pokonał najstraszniejszą z sióstr Gorgonę. Jej wzrok zamieniał żywe istoty w kamienie, więc Perseusz pokonał ją podstępem. Użył lśniącej tarczy, w której Meduza zobaczyła własne odbicie. Zdobywszy jej głowę, udał się w drogę powrotną. W Afryce spotkał tytana Atlasa, który w swoim ogrodzie hodował drzewo o złotych owocach i liściach. Obawiając się, aby Perseusz nie okradł go z tego skarbu, ogrodził ogród, a na jego straży postawił smoka. Tym samym wzbudził gniew herosa, który pokazawszy mu głowę Meduzy zamienił olbrzyma w górę Atlas.
Scena ukazana na rycinie rozgrywa się w modnym, eleganckim ogrodzie utrzymanym w stylu francuskim. Na pierwszym planie, w centrum, widoczna jest fontanna z basenem, a w oddali widać trawnik, ograniczony balustradą i aleje wysadzane drzewami. Na przedstawieniu zostało zgrabnie połączone niemal symetryczne rozplanowanie sceny, której oś wyznacza fontanna, drogocenna roślina i strzegący jej smok, z dramaturgią wyrażoną gwałtownymi gestami i wymownymi wyrazami twarzy głównych bohaterów sceny, Atlasa i Perseusza, który trzyma na wyciągniętej ręce głowę Meduzy. [Zob. M. Biłozór-Salwa [w:] Metamorfozy. Królewska kolekcja grafiki Stanisława Augusta, ryciny z kolekcji Stanisława Augusta i ze zbiorów Jana Kantego Szembeka, kat. wyst. Pałac na Wyspie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Warszawa 2013, kat. nr 55, s. 146.]