Przemiana Perdiksa w kuropatwę
- inne tytuły
- Perdix précipité par la jalousie de son Oncle et Sauvé par Minerve qui le métamorphose en perdrix
- datowanie
- 1767-1771
- rodzaj
- grafika
- technika
- akwaforta, rylec
- materiał
- papier żeberkowy
- wymiary
- montaż: 22,8 x 16,8 [odbitka: 18,7 x 12,7; kompozycja: 13,1 x 8,7;] cm
- lokalizacja
- Magazyn
- sygnatury, napisy
- u dołu, pod kompozycją, po lewej: Car Eisen inv; po prawej: Louis Legrand Sculp.; pośrodku: Perdix précipité par la jalousie de son Oncle et | Sauvé par Minerve qui le métamorphose en perdrix; odbitka wklejona w XVIII w., papierowy montaż, otoczona akwarelową, jasnozieloną obwódką, czarnymi tuszowymi liniami i naklejonym paskiem złota; w prawym górnym rogu piórem w tonie brązowym: LXXXV.
- miejsce powstania
- Paryż (Francja)
- właściciel
- Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
- identyfikator
- ŁKr 240
Rycina przygotowana do wydania Les Métamorphoses d’Ovide (1767‒1771). W edycji książkowej ilustracja umieszczona była w tomie III (Livre VIII, Fable IV. Pl. 85).
Scena wiąże się ściśle z mitycznym architektem ateńskim, Dedalem, twórcą kreteńskiego labiryntu. Gdy jego siostra, Perdiks, oddała mu na naukę swojego dwunastoletniego syna o takim samym imieniu, szybko ujawnił się talent młodzieńca. Zdolny uczeń wynalazł piłę zębatą, wzorując się na ości z grzbietu ryby lub zębach węża, przypisywano mu również wynalazek cyrkla i koła garncarskiego. Zazdrosny Dedal, nie mogąc pogodzić się z sukcesami Perdiksa, zaprowadził go na Akropol by pokazać mu wspaniałe widoki i niespodziewanie strącił go ze szczytu świątyni Ateny ‒ Minerwy.
Na prezentowanej kompozycji, widoczny w prawej części fragment budowli to przybytek bogini Ateny. Poza Dedala i jego wyciągnięta w stronę spadającego młodzieńca ręka świadczą o dokonanym właśnie przez niego występku. Zaciśnięta pięść i złowrogi wyraz twarzy architekta sugerują, że nie żałuje on swojej decyzji. Zamierzał pochować siostrzeńca potajemnie, wrzucając jego ciało do worka i tłumacząc, że znajdują się w nim zwłoki węża. Zbrodnię zdradziły jednak ślady krwi na worze. Gdy odkryto dokonane przez Dedala przestępstwo, Areopag skazał go na wygnanie. Perdiks został uratowany od śmierci przez Atenę, opiekunkę sztuki, nauki i rzemiosł, która wyciągnęła dłoń w jego stronę i zamieniła go w kuropatwę. Przemieniony w trakcie upadku, widoczny tutaj jako pół-człowiek pół-ptak, Perdiks utracił wszelkie swoje zdolności. Z dawnej postaci pozostało jedynie imię (od gr. πέρδιξ – kuropatwa). Odtąd, ze względu na strach przed wysokością, jego nowa postać nie pozwalała mu unieść się w górę, chodził jedynie po ziemi, nie wił gniazd w koronach drzew, ale składał jaja w krzewach.
[Zob. M. Laszczkowski, w: „Metamorfozy. Królewska kolekcja grafiki Stanisława Augusta, ryciny z kolekcji Stanisława Augusta i ze zbiorów Jana Kantego Szembeka”, kat. wyst., Pałac na Wyspie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Warszawa 2013, kat. nr 87, s. 234.]
