Afrodyta, Eros i Hades
- inne tytuły
- Vénus prie son fils de percer d’une de ses Flêches le Coeur de Pluton
- datowanie
- 1767-1771
- rodzaj
- grafika
- technika
- akwaforta, rylec
- materiał
- papier żeberkowy
- wymiary
- 22,9 x 16,8 [płyta: 22,0 x 14,5; kompozycja: 12,9 x 8,6] cm
- lokalizacja
- Magazyn
- sygnatury, napisy
- u dołu, pod kompozycją, po lewej: Ch. Eisen inv et del.; po prawej: N. Le Mire Sculp.; pośrodku: Vénus prie son fils de percer d’une de ses | Flêches le Coeur de Pluton.; w prawym górnym rogu piórem w tonie brązowym: 61
- miejsce powstania
- Paryż (Francja)
- właściciel
- Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie
- identyfikator
- ŁKr 292
Rycina przygotowana do wydania Les Métamorphoses d’Ovide (1767–1771). W edycji książkowej ilustracja umieszczona była w tomie II (Livre V, Fable IV. Pl. 61).
Praca otwierała serię ilustracji poświęconych historii Hadesa, Persefony i Demeter. W Metamorfozach 1769–1777 znalazły się również sceny: Porwanie Persefony, Aretuza i Demeter, Alfejos i Aretuza oraz Demeter zmieniająca Lynkeusa w rysia (kat. nr 62‒66).
Brat Zeusa, Hades, nazywany także Plutonem, syn tytana Kronosa i tytanidy Rei, był bogiem świata podziemnego i umarłych. Wielka miłość Hadesa do młodziutkiej córki Zeusa i Demeter zrodziła się, jako rezultat politycznych rozgrywek na Olimpie. Jak pisał Owidiusz, Afrodyta-Wenus chcąc poszerzyć swoje wpływy na ziemi i udowodnić innym bogom wielką siłę miłości, zwróciła się o pomoc do swojego syna Erosa (rzymski Amor, Kupidyn). Widząc rydwan Plutona, który wybrał się na przejażdżkę brzegiem Sycylii, uprosiła Erosa by posłał posępnemu bogowi najostrzejszą strzałę: ”Synu! Ty moja siło, ty moje pieszczoty! […] Już i w niebie nami Gardzą, a miłość traci władzę nad sercami.[…] Pomścijmy wspólną hańbę, dziś nam chwila sprzyja, Z Boginia wiecznym węzłem połączymy stryja.” Ugodzony w serce Pluton ujrzał w tej samej chwili młodą dziewczynę zbierającą kwiaty. Zapałał do niej tak wielką i gwałtowną namiętnością, że porwał ją na rydwanie i nie bacząc na protesty jej matki zniknął w podziemnej krainie . Dalsza część mitu opowiada o niestrudzonych poszukiwaniach Demeter, która nie straciła nadziei na odnalezienie córki. Jej wysiłki zostały nagrodzone przez Zeusa, który pozwolił, by królowa podziemnej krainy pół roku spędzała z matką na ziemi; wraz z powrotem Persefony z krainy umarłych na ziemi zaczynała się wiosna.
Kompozycja Eisena bardzo wiernie ilustruje wersy Owidiusza. Bóg podziemi pędzi na swoim rydwanie na tle wybuchających wulkanów Sycylii. Na szczególną uwagę zasługuje przedstawienie bogini miłości. Całkowicie naga Afrodyta–Wenus, odziana jedynie w wieniec z kwiatów została wyobrażona w bardzo śmiałej pozie, podkreślającej jej bujną kobiecość. Taka konwencja jest typowym przykładem frywolnych, buduarowych scen, w których temat mitologiczny służył przede wszystkim za pretekst do ukazaniu śmiałego aktu kobiecego.
[Zob. M. Biłozór-Salwa, w: „Metamorfozy. Królewska kolekcja grafiki Stanisława Augusta, ryciny z kolekcji Stanisława Augusta i ze zbiorów Jana Kantego Szembeka”, kat. wyst., Pałac na Wyspie Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Warszawa 2013, kat. nr 61, s. 166.]